فرهنگ وقف در آستان حضرت عالم آل محمد(ع) بی شک با عشق و ارادت به این ساحت قدسی آمیخته و عجین شده است. نمونه ها و موارد متعدد واقفان و وقف هایی که از اقصی نقاط دنیا و حتی از سوی ارادتمندان حضرت رضا(ع) از اهل سنت وجود دارد که نشان می دهد، این بارگاه منور جایی امن و ماندگار برای وقف است.
بارگاه منور رضوی جایی برای اطمینان خاطر واقفان
به گزارش آستان نیوز، گذر زمان و تحولات این سرزمین، نتوانسته مانعی در عمل به نیت وقفان ایجاد کند. در این بین، کم نیست تعداد دریادلانی که راه واقفان بزرگی همچون حاج حسین آقا ملک را ادامه دادند و بر موقوفات آستان قدس رضوی در این آب و خاک افزودند.
مرور پیشینه وقف های تقدیم شده به آستان مقدس رضوی این واقعیت را پیش روی ما می گذارد که اعتماد و اطمینان خاطر واقفان در عمل به نیت واقفان در این آستان مقدس، خود مهم ترین سرمایه این نهاد موقوفاتی است. در این زمینه اظهارات محمد آقا محسنی فشمی یکی از واقفان قابل تامل است: « قطعه زمین کشاورزی را در اواخر سال 1396 در شهرستان بروجرد بر آستان قدس رضوی وقف کردم، البته اکنون این زمین در محدوده شهری قرار دارد. مالک اصلی این زمین حاج جواد حیدریان بود که این زمین را به نام من کرده بود تا از آن برای کار خیر مانند ساخت مدرسه و بیمارستان استفاده کنیم، اما هزینه ساخت چنین مراکزی برایمان سنگین بود. پس تصمیم گرفتیم زمین را فروخته و از پول آن برای کمک به فقرا استفاده کنیم، اما ترسیدم که تحت وسوسه شیطان قرار گیرم و پول حاصل از آن را نتوانم به درستی در این راه نیک مصرف کنم. از طرف دیگر نمیدانستم آیا میتوانم افراد نیازمند و مستحق واقعی را شناسایی کنم. بنابراین به دنبال مکانی بودم تا نیت اصلی مالک زمین و همچنین خودم تأمین شود. از آنجایی که به مدیریت آستان قدس رضوی اطمینان کامل داشتم و مطمئن بودم از این زمین به درستی استفاده خواهد کرد، به جواد حیدریان پیشنهاد دادم تا این زمین را به نام آستان قدس رضوی کنم. او هم موافق بود تا زمین به این مجموعه بزرگ موقوفاتی تقدیم شود.»
نمونه دیگر از جنس اعتماد و ارادت واقفان و اهداکنندگان اثر را همین تازگی ها دیدیم که یک مسلمان کنیایی مقیم کانادا به نام «خلیل جعفر» مجموعهای بالغ بر ۱۰۰ پاکت مُهر روز و تمبر به انضمام یک کاتالوگ یا فهرستنما از تمبرهای کانادا، که مُعرف تمبرهای چاپ شده در فاصله زمانی ۱۸۵۱ تا ۲۰۲۳ میلادی است، را به موزه تمبر رضوی اهدا کرد.
وقف هایی از پادشاهان اهل سنت
وقف های بزرگ و ارزشمند از سوی واقفان ارادتمند به حضرت رضا(ع) از میان مسلمانان و حتی پادشاهان اهل سنت نیز زینت بخش موزه رضوی است. مهدی قیصرینیک، معاون امور موزههای آستان قدس رضوی، قرآن کریم با ترجمه فارسی متعلق به اواخر قرن ۹ هجری را یکی از این نفایس موزه قرآن رضوی معرفی میکند که به دست زین العابدین بن محمد کاتب شیرازی در جمادی الاول ۸۷۶ هجری قمری کتابت و توسط ابوالمظفر نورالدین محمد جهانگیر، پادشاه تیموری هند در قرن ۱۱هجری قمری وقف آستان مقدس رضوی شده است.
وی این قرآن را نسخه کاملی عنوان کرد که شامل ۶۳۲ ورق از جنس کاغذ «خانبالغ» به رنگ نخودی است. خانبالغ در واقع نام قدیم شهر پکن در چین بوده است. کاغذهایی که در این شهر تولید میشده است به کاغذ خانبالغ یا «ورق صینی» معروف بوده است.
بر هر ورق از این نسخه، آیات به خط محقق با مرکب طلایی و تحریر مشکی و ترجمه فارسی به خط نسخ با مرکب مشکی در ۱۸ سطر در جدولی به ابعاد ۲/۱۵ در ۱۰سانتیمتر نگاشته شده است.
قیصری به نام واقف اثر در این قرآن اشاره کرد و گفت: در این قرآن صفحه اول زراندود با یک شمسه تزئین شده که در آن به خط رقاع، به زر تحریردار نام بانی قرآن ابوالفتح مظفرالدین حسن بهادرخان نوشته است، بالای آن و به خط رقاع مشکی در چهار سطر یادداشت وقف و در حاشیه درون یک مهر بزرگ دایره شکل، نام واقف در مرکز و اجداد وی در اطراف آن نوشته شده است.
جاذبه تنوع موقوفات در بارگاه رضوی
اما داستان موقوفات مرتبط با امام هشتم(ع) سوی دیگری هم دارد و آن تنوع کم نظیر موقوفات جاری در این بارگاه منور است که یکی از جذابیت های فرهنگی این مرکز دینی در شرق جهان اسلام است.
واقفان بزرگی از نیکوکاران و دانشمندان و علماء و اقشار مختلف جامعه در طول تاریخ حرم رضوی به ذخایر وقفی این آستان نورانی افزوده اند که در دوران معاصر موقوفات حاجحسین ملک کم نظیر به شمار می رود و اعجاب و تحسین نسل های بعد از او را برانگیخته است. این واقف ممتاز معاصر از سال ۱۳۲۵ هجری خورشیدی، افزون بر اموال منقولی فراوانی که پیشتر وقف کرده بود، املاک و مستغلات متعددی را به منظور رفاه حال مردم به نام حضرت رضا(ع) وقف یا اهدا کرد. از جمله این موقوفات و هدایا میتوان به وقف عام باغ ملی مشهد، هدیه ۲۰۰ هکتار زمین برای ساخت مسکن فرهنگیان مشهد، اهدای ۱۲۰ هزار متر زمین برای ساخت مسکن کارمندان اداره دارایی مشهد و اهدای زمین برای ساخت و تجهیز شیرخوارگاه مشهد را نام برد. این مرد بزرگ و واقف نامی، در چهارم مرداد ماه سال ۱۳۵۱ در حالی که متجاوز از ۱۰۰ سال عمر داشت، دار فانی را وداع گفت و در غرفه شرقی دارالحفاظ حرم مطهر رضوی به خاک سپرده شد اما تلاش و اقدام او یکی از سرمایه های جاودان خطه خراسان و از ارکان موقوفات حرم ثامن الحجج دانسته شده و هر ساله در سالگرد رحلت وی یاد و نامش گرامی داشته می شود.
مرور جریان وقف پیرامون مرقد مطهر ائمه اطهار(ع) و خصوصا امام رضا(ع) نشان می دهد یک نهضت ممتد در این رابطه جوامع اسلامی را در برگرفته است و در ده ها و سال های اخیر اشکال نوینی یافته است به گونه ای که در حال حاضر از وقف برای علم و فناوری در حرم رضوی سخن به میان می آید و یا وقف برای تحقیقات پزشکی و دارویی مورد توجه خیران قرار گرفته است که تمامی از الطاف و برکات حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام است.