گسترش برنامه‌های آموزشی و پژوهشی با محوریت «مکتب هنر رضوی»

به گزارش آستان نیوز، از مطالعه و پژوهش تا فراگیری و تمرین و ممارست، رمز موفقیت در یک رشته هنری است که اهل هنر برای رسیدن به درجات بالای هنری و استادی همواره آن را دنبال میکنند. مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی نیز در بیش از سه دهه فعالیت خود زمینه این فعالیتهای پژوهشی و آموزشی را برای هنرمندان کشور فراهم کرده است. در ادامه به مرور منتخبی از این فعالیتها به ویژه در سه سال اخیر میپردازیم. 
 

از برنامه‌های گذشته تا رویکرد جدید پژوهشی
در گذشته واحد پژوهش مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی با بهره‌گیری از ظرفیت مشاوران تخصصی مجموعه آستان قدس رضوی و همچنین استادان دانشگاه‌های کشور به عنوان مشاوران علمی، فعالیت خود را با معرفی و بازشناسی هنرهای موجود در حرم مطهر رضوی در سرفصل‌های مختلفی چون معماری، تزئینات و عناصر وابسته به معماری، آثار مکتوب و موزه‌ای انجام داده است. شناخت و معرفی بیشتر هنرهای اسلامی و ایرانی مجموعه حرم مطهر رضوی در قالب برگزاری نشستها، کارگاهها و همایشهای علمی، پژوهشی و تخصصی، چاپ مقالات، کتاب‌های پژوهشی و هنری از جمله «شاهکارهای هنری در مجموعه آستان قدس رضوی»، طرح‌های پژوهشی و همچنین تدوین و انتشار نشریه «آستان هنر» انجام شده بود. در این میان، این مؤسسه در سه سال اخیر با معرفی الگو یا مدل مکتب هنر رضوی به اهل هنر و پژوهش، تمامی برنامه‌ها و فعالیت‌های هنری و ادبی خود را با محوریت این مکتب دنبال کرده است و از آنجایی که پژوهش بخش اصلی فعالیت‌های مرتبط با مکتب هنر رضوی در مؤسسه است، بنابراین در انجام فعالیت‌های پژوهشی دیگر به توصیف آثار هنری اکتفا نشده بلکه تلاش می‌شود مبانی نظری از این آثار استخراج شود. در واقع آثار هنری در راستای دستیابی به شکل‌گیری فلسفه آن‌ها و استفاده از این نظریه‌ها در کارهای آینده بازخوانی می‌شود که منظور از این آثار نیز بیشتر آثار ملموس هنرهای وابسته به حرم مطهر است.
 

همکاری‌های مشترک با مراکز دانشگاهی کشور
بدین ترتیب این مؤسسه در نخستین گام در مسیر رفع نیازهایش به سراغ جامعه آکادمیک کشور یعنی دانشگاه‌ها رفت و تفاهم‌نامه‌هایی با آن‌ها امضاء کرد. این تفاهم‌نامه‌ها در قالب همکاری و تعاملی دوسویه شکل گرفته است؛ از یک سو، مؤسسه به معرفی هنرهای موجود در حرم مطهر به این جامعه آکادمیک می‌پردازد و از سویی دیگر از تخصص آن‌ها به منظور نظریه‌پردازی، بازخوانی و توصیف آثار استفاده می‌کند. به طور نمونه به انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری مشترک مؤسسه با دانشگاه هنر، دانشگاه تربیت مدرس، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، جهاد دانشگاهی هنر، مدرسه اسلامی هنر و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌توان اشاره کرد. البته مؤسسه با سایر دانشگاه‌ها از جمله مراکز دانشگاهی هنری مشهد نیز به فراخور برنامه‌های پژوهشی خود همکاری و ارتباط دارد. کنگره بین‌المللی «فرهنگ و هنر در تمدن اسلامی» با محوریت مکتب هنر رضوی، رویدادهای هنری - پژوهشی «در آینه هنر رضوی» و «رواق هنر» در تهران و مشهد، نمونه‌ای از این برنامه‌های برگزار شده است. همچنین می‌توان به برپایی نشست‌های تخصصی مکتب هنر رضوی و کارگاه‌های متنوع هنری با رویکردهای آموزشی و پژوهشی با دعوت از استادان برجسته مشهد و کشور اشاره کرد. 
 

انتشار آثار پژوهشی فاخر هنری
به همت این مؤسسه، کتاب‌های پژوهشی ارزشمندی نیز در سه سال اخیر منتشر شده و یا در حال تألیف و چاپ است. به طور مثال، کتاب «نسخه‌های نفیس کتب ادبی»؛ نهمین جلد از مجموعه شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی در سال 1401 رونمایی شد. همچنین انتشار دو کتاب دیگر این مجموعه نفیس با عنوان «بررسی پیشینه تاریخی جواهرات و زرین‌آلات آستان قدس رضوی» و «بررسی پیشینه تاریخی درب مرصع در حرم مطهر رضوی» به مراحل پایانی رسیده است. فعالیت‌های پژوهشی کتاب «درب‌های چوبی حرم مطهر رضوی» نیز به پایان رسیده و در مراحل پیش از چاپ قرار دارد. کتاب «دیباچه‌ای بر بایستگی مکتب هنر رضوی» نیز در دست تألیف است. علاوه‌ بر این، دو عنوان کتاب پژوهشی «مجالس تعزیه رضوی» و «گوهران گیتی فروز» در سال گذشته در دانشگاه هنر تهران رونمایی شد. همچنین مراحل پژوهشی انتشار دو عنوان کتاب جدید هم قرار است پس از انعقاد قرارداد با مؤلفان آن‌ها زیر نظر مؤسسه آغاز شود. انتشار نشریه «مکتب هنر رضوی» نیز در ذیل تفاهم‌نامه منعقدشده با دانشگاه هنر در دستور کار مؤسسه قرار دارد. 
 

برگزاری دوره‌های آموزشی مستمر
مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی فعالیت‌های آموزشی خود را نیز با استفاده از ظرفیت مکتب هنر رضوان و مجتمع فرهنگی و هنری امام خمینی(ره) به طور مستمر و منظم در مشهد انجام می‌دهد. البته مؤسسه از ظرفیت استادان مکتب هنر رضوان برای برپایی کارگاه‌های آموزشی همچون نقاشی‌خط در شهرهای مختلف نیز در ادوار گوناگون گذشته استفاده کرده است. در این مرکز آموزشی رشته‌های گوناگون هنری به ویژه هنرهای اسلامی - ایرانی در قالب دوره یا کارگاه به اهل هنر آموزش داده می‌شود. هنرمندان برجسته بسیاری از ظرفیت‌های آن بهره برده و به درجه استادی و حتی رتبه‌های برتر جهانی رسیدند. مجتمع فرهنگی و هنری امام خمینی(ره) نیز که در منطقه کم برخوردار خواجه ربیع واقع شده است، توانسته در کنار برپایی کلاس‌های آموزشی هنری متنوع به ویژه برای کودکان و نوجوانان، نقش اثرگذاری در شناسایی استعدادهای هنری این منطقه و رشد و پرورش آنان داشته باشد. 
 

حمایت از پژوهشگران هنری و هنرمندان فعال
همچنین این مؤسسه در کنار فعالیت‌های گوناگون پژوهشی و آموزشی، زمینه حمایت از دانشجویان و پژوهشگران را فراهم کرده است. البته در فعالیت‌های پژوهشی گذشته مؤسسه نیز استادان و چهره‌های دانشگاهی مشارکت داشتند، اما بحث حمایت رسمی از فعالیت‌های پژوهشی دانشگاهی وجود نداشته و یا به صورت بسیار محدود بوده است. به عبارتی این مؤسسه از پایان‌نامه‌های نظری دوره تحصیلات تکمیلی دانشجویان هنر و همچنین فعالیت‌های عملی دانشجویان در راستای تحقق مکتب هنر رضوی حمایت می‌کند. علاوه بر استادان و دانشجویان مراکز دانشگاهی، سایر پژوهشگران نیز می‌توانند طرح‌های پژوهشی هنری خود را به این مؤسسه ارائه کنند. بی‌تردید اگر این طرح‌ها نیازهای پژوهشی مؤسسه را با محوریت مکتب هنر رضوی پوشش دهد و معیارهای لازم را داشته باشد، تحت حمایت قرار می‌گیرد. 
همچنین مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در حمایت از هنرمندان فعال و برجسته، با بهره‌گیری از ظرفیت نگارخانه رضوان مشهد زمینه برپایی نمایشگاه‌های هنری انفرادی و گروهی را از آثار هنرمندان در رشته‌های مختلف مهیا کرده است.