آثار و برکات ماه مبارک رمضان از نگاه امام رضا (ع)

در آموزه‌های اسلامی، رمضان، ماه میهمانی خدا، ماه نزول قرآن و ماه رشد، تعالی و قرب الهی معرفی شده است و به‌عنوان بافضیلت‌ترین و بهترین ماه خدا جایگاهی ویژه دارد.

ماه رمضان، یک قرار معنوی و ملاقاتی است که خداوند به همه ما عنایتی ویژه‌ در آن دارد.
امام رضا (ع) برای بهره‌مندی هر چه بیشتر از برکات و فیوضات این ماه عزیز، توصیه‌هایی دارند که در گفت‌وگویی با دکتر مرتضی انفرادی، پژوهشگر گروه مطالعات اجتماعی اعتاب مقدس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، تشریح شده است.

مهم‌ترین دلایل اهمیت ماه مبارک رمضان، از دیدگاه امام رضا (ع) چیست؟

ماه مبارک رمضان، در تعالیم اسلامی، آن قدر دارای اهمیت است که «ماه خدا» معرفی شده است؛ امام رضا (ع) برای تبیین اهمیت این ماه، در منابع روایی و حدیثی، عبارات شگرفی را بیان کرده اند که به‌صورت‌ فهرست‌وار و خلاصه، برخی از آن‌ها را ذکر می‌کنیم.
ماه رمضان، مانند ماه‌های دیگر نیست، خدا در ماه رمضان، نیکی‌ها را دوچندان می‌کند، بدی‌ها و زشتی‌ها در این ماه محو و درجات افراد، بالا می‌رود.

از منظر امام رضا (ع)، ماه مبارک رمضان در مقایسه با سایر ماه‌های سال، چه فضیلتی دارد؟

ماه رمضان از نگاه امام رضا (ع) دارای فضیلتی ویژه است.
آن حضرت در حدیثی می‌فرمایند: در روز قیامت، ماه رمضان، مقدم بر تمامی ماه‌هاست و این ماه در بین سایر ماه‌ها مانند ماه در بین ستارگان است.
خداوند می‌فرماید: ای مردم! اینها صورت ماه‌های دوازده‌گانه است که برترین و بافضیلت‌ترین آنها، ماه رمضان است این صورت‌ها را به شما نشان دادم تا فضل و برتری ماه خودم را بر سایر ماه‌ها، مشخص کنم.
همچنین امام رضا(ع)، به یکی از اصحاب خود، می‌فرمایند:«ای پسر اسماعیل ! همانا رمضان، یکی از نام‌های خداوند بلندمرتبه است».

چرا خداوند وجوب روزه را در ماه مبارک رمضان قرار داده و این وجوب، در ماه‌های دیگر سال وجود ندارد؟

در کتاب معتبر و موثق عیون اخبارالرضا (ع)، این سؤال، این‌گونه پاسخ داده شده است: «زیرا رمضان ماهی است که خدا در آن قرآن را نازل کرده است و در آن ماه، میان اهل حق و باطل فرق گذاشته؛ چنان که فرموده، رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده، برای هدایت مردم و تبیینی از هدایت و فرقان.
در این ماه پیامبر (ص) را نبوت داد و لیلةالقدر را که بهتر از هزار ماه است در آن قرارداد و در آن هر امری که با حکمت معین می‌شود.»

روزه واقعی از منظر امام رضا (ع) چه ویژگی‌هایی دارد؟

برای دستیابی به روزه واقعی، فرد روزه‌دار علاوه بر اینکه از مبطلاتی مانند خوردن و آشامیدن دوری می‌کند باید از اعمالی که باروح روزه و روزه‌داری در تضاد است هم دوری و امساک کند.
امام رضا(ع)، در این باره می فرمایند: «هنگامی که روزه می گیری باید گوش و چشم و پوست و مویت نیز روزه دار باشند .»
حضرت رضا (ع)، درباره علل وجوب روزه می‌فرماید: «روزه به‌منظور اسرار و عللی بر افراد واجب شده است بدین‌وسیله انسان به درد و رنج گرسنگی و تشنگی آگاه می‌شود و به فقر آخرت پی می‌برد و در نتیجه، در برابر گرسنگی و تشنگی، خاضع، آرام، مأجور، حسابگر، عارف و شکیبا شده و بدین ترتیب، مستحق ثواب می‌شود».
از دیدگاه امام رضا (ع)، اگر کسی روزه واقعی بگیرد، خداوند فرشتگانی بی‌شمار را مأمور می‌کند تا گناهان صائم را محو کند و برای او، استغفار کند.

امام رضا (ع) برای ماه مبارک رمضان، چه برنامه عملی را پیشنهاد داده‌اند؟

اعمال مستحبی فراوانی، در ماه مبارک رمضان، در روایات ذکر شده است و در منابع حدیثی نیز، از امام رضا (ع)، اعمال زیادی آمده است که به 8 مورد از آنها اشاره می‌شود.
حضرت رضا(ع) با فضیلت‌ترین عمل در ماه مبارک رمضان را ورع و «قرائت قرآن» دانسته اند.
آن حضرت، در روایتی مشهور، می‌فرمایند: هرکس در این ماه یک آیه بخواند، مانند کسی است که در ماه‌‌های دیگر، تمام قرآن را، خوانده است.
ایشان، تأکید می‌کنند: در ماه مبارک رمضان، صلوات زیاد بر پیامبر (ص) و آلش بفرستید که دارای ثواب و پاداش بزرگی است.
نماز مستحبی، در همه ماه‌های سال دارای ثواب است، اما این عمل، در ماه مبارک رمضان، دارای پاداشی ویژه است.
حضرت می‌فرمایند: هرکس در این ماه نماز مستحبی بخواند، رهایی از آتش برای او، نوشته خواهد شد.
امام رضا (ع)، ثواب افطاری دادن را بیشتر از خود روزه‌داری می‌دانند و می‌فرمایند: «تفطیرک اخاک الصائم افضل به صیامک.»
همچنین، در روایتی دیگر، افطاری دادن به هر مقدار حتی اندک را شایسته پاداش الهی ذکر می‌کنند: «افطارهم معک بما یمکنک.»
امام مهربانی‌ها، کمک‌کردن به همنوعان را در ماه مبارک رمضان، معادل جواز عبور از صراط، می‌دانند.
خشنود کردن دیگران، مورد بعدی است که حضرت اشاره می‌فرمایند: «من ضحک فیه فی وجه اخیه المؤمن لم یلقه یوم القیامه الّا ضحک فی وجهه.»
همچنین، امام می‌فرمایند: هر کس در دهه آخر ماه رمضان معتکف و زائر امام حسین (ع) باشد، مانند کسی است که در حرم پیامبر (ص)، معتکف، شده باشد.

مهم‌ترین رویداد در ماه مبارک رمضان، شب قدر است. در آموزه‌های رضوی چه نکته‌ای برای شب قدر، ذکر شده است؟

عالم آل محمد (ص)، در گرامیداشت این شب، می‌فرمایند: در ماه مبارک رمضان، شب قدر که برتر از هزار ماه است قرار دارد و در آن هر امری با حکمت معین می‌شود و آن ابتدای سال است که تمام خیر و شر و ضرر و سود و رزق و اجل، در آن، مقدر می‌شود.
و جالب این است که آن حضرت توجه می‌دهند که شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر است و می‌فرمایند: «و هی لیله ثلاث و عشرین فانها اللیله المرجوّه».

آیا در زندگی حضرت رضا (ع)، واقعه‌ای وجود داشته که در ماه مبارک رمضان رخ‌داده باشد؟

بله اتفاقاً در ماه مبارک رمضان، مناسبت‌های رضوی همچون بیعت با امام رضا (ع) برای ولایتعهدی که خود در دو مرحله بیعت صغری (بیعت با خواص) و بیعت کبری (بیعت با عموم مردم) انجام شد که در ششم یا هفتم ماه رمضان صورت گرفت، همچنین ضرب سکه به نام امام رضا (ع) نیز، در ماه رمضان سال 201 ق ، انجام گرفت.