بحران آب، مهم‌ترین چالش فعلی سازمان موقوفات ملک است

حالا از آن زمان 38 سال می‌گذرد. از وقتی که سازمان موقوفات ملک به عنوان یک نهاد مستقل در سال 1366 بر اساس مصوبه هیأت امناء آستان قدس رضوی و با دستور تولیت وقت این آستان مقدس تأسیس شد. از همان ابتدا هدف اصلی تشکیل این سازمان، اداره، حفاظت، صیانت و توسعه دارایی‌ها و اراضی موقوفه‌ای مرحوم حاج حسین ملک بود. بزرگمردی که نامش بر تارک واقفین کشور می‌درخشد. سازمان موقوفات ملک در پس همه این سال‌ها، بر اساس…

به گزارش آستان نیوز، در کشور ایران که طی سال‌های اخیر، به‌طور جدی با بحران بی‌آبی مقابله می‌کند و با این وجود، در صنعت کشاورزی دستاوردهای قابل توجهی به دست آورده است، روز ملی جهادکشاورزی و روز جهانی بیابان‌زدایی اهمیت دوچندانی دارد. به همین مناسبت با محمد شاهین‌پور مدیرعامل سازمان موقوفات ملک؛ بزرگترین موقوفه کشور به گفتگو نشستیم تا درباره عملکرد این مجموعه در حوزه‌های کشاورزی و بیابان‌زدایی بیشتر بدانیم.
مدیرعامل سازمان موقوفات ملک آستان قدس رضوی گفت:این مجموعه در دو زمینه کشاورزی و املاک فعال است. کل اراضی کشاورزی که مستقیما روی آن فعالیت کشاورزی انجام می شود، 2100 هکتار است که با استفاده از ۲۱ حلقه چاه عمیق به تولید محصولات زراعی و باغی می‌پردازد. فعالیت‌های زراعی و باغی سازمان موقوفات ملک در بخش امانی در ۴ منطقه چناران، سنگ‌بست، فریمان و تربت‌جام صورت می‌گیرد. در این مناطق محصولات زراعی گندم، زیره، گوجه‌فرنگی، چغندرقند، ذرت علوفه‌ای و همچنین محصولات باغی مانند پسته، انواع آلو، هلو، شلیل، گلابی و سیب تولید می‌شود. وی اضافه کرد: بخشی از باغات میوه سازمان که از پایه‌های رویشی یا مالینگ برخوردار هستند به شیوه‌های نوین مدیریت شده و جزو باغات مدرن و نمونه منطقه محسوب می‌شوند.

آبیاری 90 درصدی محصولات باغی و زراعی با سیستم‌های تحت فشار

شاهین‌پور درباره فعالیت‌های سازمان در حوزه کشاورزی نوین بیان داشت: مهمترین فعالیت سازمان در این عرصه، استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار و مدرن است. در حال حاضر آبیاری بیش از ۹۰ درصد از محصولات باغی و زراعی سازمان توسط سیستم‌های آبیاری تحت فشار انجام می‌شود.
وی ادامه داد: فناوری جدید دیگری که سازمان در عرصه کشاورزی مورد استفاده قرار داده ، به‌کارگیری تجزیه و تحلیل‌های تصاویر ماهواره‌ای است که در خصوص مدیریت آبیاری و جلوگیری از بروز انواع تنش به گیاهان زراعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به منظور افزایش بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی اخیراً شاخص بهره‌وری آب به جای شاخص راندمان تولید مورد استفاده قرار گرفته است. بدین‌ترتیب که به ازای مصرف یک متر مکعب آب آبیاری می‌بایست بالاترین سود پایدار حاصل شود این بدان مفهوم است که اولاً سازمان نسبت به الگوی کشت خود تجدیدنظر کرده و به گیاهان اقتصادی روی آورده است ثانیاً با بهبود سیستم‌های آبیاری، راندمان آبیاری تولید محصولات زراعی و باغی افزایش یافته است.

احداث نیروگاه خورشیدی در سال جاری

از مدیرعامل سازمان موقوفات ملک آستان قدس رضوی درباره برنامه‌های نوین این مجموعه در حوزه کشاورزی سوال کردیم. شاهین پور احداث نیروگاه خورشیدی به منظور جایگزینی تدریجی برق مصرفی چاه‌ها با انرژی‌های تجدیدپذیر را بخشی از فعالیت‌های جدید این مجموعه در حوزه کشاورزی معرفی و ابراز امیدواری کرد که این طرح در سال جاری عملیاتی شود. وی همچنین افزود: در آینده نزدیک از شاخص بهره‌وری آب به عنوان شاخص اصلی طرح‌های کارانه و آکورد کارکنان استفاده خواهد شد.
شاهین‌پور در پاسخ به این سوال که در دوره‌ای که کشور با بحران آب و برق روبرو است، مدیران موسسه برای عبور از این بحران چه تمهیداتی اندیشیده‌اند،پاسخ داد: برای سال ۱۴۰۴ دو حلقه از چاه‌های پرآب سازمان به میزان ۲۰۰ کیلووات مجهز به نیروگاه خورشیدی خواهند شد و متناسب با نتایج حاصله، طی سال‌های آینده سایر چاه‌های امانی سازمان نیز به نیروگاه خورشیدی مجهز می‌شوند.

ایجاد زیرساخت‌های فروش حرفه‌ای و صادرات

مدیرعامل سازمان موقوفات ملک آستان قدس رضوی درباره اقدامات این مجموعه برای بازاریابی محصولات کشاورزی در سطح ملی و بین‌المللی توضیح داد: به نظر اینجانب علاوه بر تبلیغات ابتدا می‌بایست زیرساخت‌های فروش حرفه‌ای و صادرات در سازمان‌ها و واحدهای تولیدی ایجاد شود. در حال حاضر ارائه بروشورهای تبلیغاتی، سایت‌های اینترنتی و سایر روش‌های تبلیغاتی مرسوم در این سازمان نیز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: مناسب‌ترین اقدام در این خصوص، تعریف و سازماندهی فرایندهای سفارش صادرات محور است. با این مفهوم که با خریداران عمده

داخل و خارج کشور مذاکره و تفاهم‌نامه‌های معتبر تنظیم شود تا متناسب با شاخص‌های کمی و کیفی مد نظر خریداران و پس از اینکه اقتصادی و پایدار بودن تولیدات مذکور محرز گردید ، نسبت به تولید و صادرات آن‌ها اقدام گردد.

اقدامات موثر در زمینه بیابان‌زدایی

کشور ایران دارای مقادیری قابل توجه مناطق بیابانی است و خشک‌سالی‌های اخیر، به این بیابان‌زایی‌ها دامن زده است. شاهین‌پور درباره اقدامات این موسسه در زمینه بیابان‌زدایی نیز اظهار داشت: در سال‌های اخیر، خشکسالی و برداشت بی‌رویه آب از منابع آب‌های زیرزمینی توسط کشاورزان مجاور سازمان سبب شده است به بخش کشاورزی سازمان فشار قابل توجهی وارد شود. ناترازی انرژی و خاموشی چاه‌ها نیز بر این نابسامانی افزوده است. وی افزود: مهمترین اقداماتی که سازمان موقوفات ملک برای گذر از این بحران و مقابله با بیابان‌زایی انجام داده است بهینه‌سازی الگوی کشت با ورود گیاهان کم‌آب‌طلب نظیر زیره به سبد محصولات خود و همچنین استفاده از سیستم‌های مدرن آبیاری تحت فشار به منظور افزایش سطح زیر کشت و تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش بادی و بیابان‌زایی بوده است.
همچنین با تجهیز تدریجی چاه‌های کشاورزی سازمان به نیروگاه خورشیدی و جلوگیری از خاموش شدن چاه‌ها طبیعتاً با تأمین آب آبیاری بیشتر، امکان افزایش سطح زیر کشت و جلوگیری از بیابان‌زایی وجود خواهد داشت.

مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی

مدیرعامل سازمان موقوفات ملک آستان قدس رضوی مهم‌ترین چالش سازمان در بخش کشاورزی را طی سال‌های اخیر بحران آب نام برد و گفت: بحران آب از دو جهت، حوزه کشاورزی سازمان را تحت‌تأثیر قرار داده است. اول، کاهش آبدهی چاه‌ها به دلیل برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز سایر کشاورزان از منابع آب‌های زیرزمینی که برداشت برابر با پروانه بهره‌برداری چاه‌ها به دلیل فقدان آب امکان‌پذیر نیست، مشکل دوم ناترازی انرژی و خاموشی چاه‌ها به دلیل قطع برق است که مانع تأمین نیاز آبی گیاهان شده و به ناچار تولید محصولات کشاورزی سازمان را با محدودیت مواجه کرده است.
شاهین‌پور ادامه داد: سازمان برای گذر از این بحران علاوه بر اجرای سیستم‌های آبیاری مدرن تحت فشار، نسبت به احداث نیروگاه خورشیدی به منظور خاموش نشدن چاه‌های کشاورزی اقدام خواهد کرد و بهینه‌سازی الگوی کشت و استفاده از گیاهان کم‌آب‌طلب بخش دیگر فعالیت سازمان برای گذر از بحران آب محسوب می‌شود.
پرورش نیروهای متخصص و مجهز به علوم روز

فعالیت‌های گسترده سازمان موقوفات ملک، مستلزم کادری متخصص، مجرب و مجهز به علم و فنون روز است. شاهین‌پور در این رابطه بیان داشت: یکی از برنامه‌های سازمان در این خصوص حضور فعال و مستمر در بازدید از فعالیت‌های کشاورزان موفق کشور است که به صورت مرتب برنامه‌ریزی شده و مورد اقدام قرار می‌گیرد. در این برنامه‌ریزی کلیه کارشناسان و مدیران طی سال از واحدهای موفق بازدید خواهند داشت.
وی اضافه کرد:بخشی دیگر از اقدامات سازمان برگزاری دوره‌های آموزش کوتاه‌مدت و کارگاه‌های آموزشی ویژه مدیران کشاورزی است که معمولاً در زمستان هر سال انجام می‌گیرد. همچنین حضور فعال در نمایشگاه‌های بین‌المللی به‌خصوص نمایشگاه‌های عرضه ماشین‌آلات و نهاده‌های کشاورزی از دیگر اقدامات سازمان در این خصوص محسوب می‌شود.

رسالتی که سنگین است

مدیرعامل سازمان موقوفات ملک آستان قدس رضوی در پایان در رابطه با رسالت این مجموعه که مزین به نام امام هشتم بوده و موقوفات حاج حسین ملک را اداره می‌کند بیان داشت: موقوفه ملک به عنوان یکی از بزرگترین موقوفه های کشور، وظایف و رسالت کارکنان مجموعه را بیش از پیش سنگین می‌کند تا علی‌رغم مواجه شدن با محدودیت‌های فراوان پیش رو برای تولید محصولات کشاورزی به ویژه کمبود آب، به صورت مصمم و جدی به فعالیت‌های خود ادامه دهند. وقفنامه دقیق و حساب شده مرحوم ملک این رسالت را برای کارکنان سازمان صدچندان می‌کند تا با احساس مسئولیت و به صورت مستمر، پیگیر اجرایی شدن غبطه وقف باشند.

گزارشگر: هدیه سادات میرمرتضوی