تقدیم خالصانه‌ترین سلام‌ها از حریم کبریایی رضوی به حرم مطهر ارباب بی کفن

به گزارش آستان نیوز، با مروری در صفحات تاریخ عاشورا و تاریخ ایران اسلامی درمی‌یابیم که اولین گروه‌هایی که به خونخواهی حسین بن علی(ع) دست به قیام زدند غیور مردان سیستان بوده‌اند. در کتاب «تاریخ سیستان» که یکی از معتبرترین و باارزش‌ترین کتب تاریخی است، آمده است: «ابتدای اعتراض مردم سیستان به بنی امیه را وقت رسیدن خبر شهادت حسین بن علی(ع) و اسارت خاندان اهل بیت(ع)، به مردم سیستان بیان می‌دارد و در ادامه قیام‌هایی در سیستان علیه بنی امیه صورت می‌گیرد. با توجه به فاصله بیش از ۲۶۳۳ کیلومتری کوفه با سیستان که از کتب جغرافیایی می‌توان به دست آورد، این خبر احتمالاً یک یا دو ماه بعد از شهادت به مردم سیستان می‌رسد.»
و حالا مردمانی از این سرزمین و با این پیشینه تاریخی درخشان، در یکی از شب‌های پر از اندوه ماه محرم در حسینیه حرم مطهر رضوی حلقه ماتم زده‌اند و با دل‌هایی پر از غصه و چشمانی به اشک نشسته در عزای شاه شهید کربلا نغمه اندوه و ماتم سر داده‌اند. 
حسینیه حرم میزبان عزاداران سیستانی
است. وعده دیدار جمعیت عزادارِ سیستان و بلوچستان در حسینیه حرم، ساعت هشت شب است. عقربه‌های سیاه ساعت بر روی مناره‌های بلند و با شکوه حرم به ساعت هشت که نزدیک می‌شود، جمعیت عزادارِ خطه ولایتمدار سیستان و بلوچستان بر سر و سینه زنان و با شوری حسینی وارد حسینیه حرم می‌شوند و آرام آرام در مکانی که برای عزاداران حسینی تدارک دیده شده است می‌نشینند. عده‌ای به رسم ادب به عزاداران سیدالشهدا(ع) خوش آمد می‌گویند و عده‌ای هم مشغول پذیرایی از این عزاداران هستند و می‌خواهند با یک استکان چای خستگی راه را از تن آنها بتکانند تا جمعیت آماده عزاداری و سوگواری در غم شهادت مظلومانه حسین بن علی(ع) شوند. 
در میان جمعیت از پیرغلامان هفتاد ساله تا کودکان خردسال حضور دارند. همه آمده‌اند تا زیر بیرق سیدالشهدا(ع) عزاداری کنند و بر سر و سینه بزنند. یکی شال عزا بر دوش دارد و دیگری علم‌گردان عزای سیدالشهدا(ع) است. جمعیت زنان سیستان و بلوچستان هم که بعضی از آنها چادر و لباس‌های سنتی به تن دارند، با اندوهی بی پایان آماده عزاداری هستند و آمده‌اند یک بار دیگر با ناله‌هایی زنانه، به یاد مظلومیت پسر فاطمه(س) گریه و شیون کنند تا شاید اشک‌هایشان مرهمی به دل داغدار مادر حسین(ع) باشد. 

عزاداری‌های پرشور و مشعل‌گردانی

در میان جمعیت عزادار پیرمردی را می‌بینم که اشک در چشمان کم رمقش حلقه زده است. پیرمرد از آن استخوان خورد کرده‌های هیئت‌های عزاداری است و سال‌ها زیر بیرق عزای حسینی سینه زده است. با او که حاج محمدرضا نام دارد، هم‌صحبت می‌شوم تا از رسم و رسوم عزاداری سیدالشهدا(ع) در استان سیستان و بلوچستانِ جان، برایمان بگوید. 
پیرمرد با صدایی آهسته ولی پر صلابت می‌گوید: ماه محرم که از راه می‌رسد مردم سیستان هم مثل همه مردم ایران سیاه پوش عزای امام حسین(ع) می‌شوند و در شب اول محرم، همه در و دیوارهای شهر به نشانه عزا سیاه پوش می‌شوند و بیرق عزا بر سر در خانه‌ها نصب می‌شود. در این شب همچنین مرد و زن با پوشیدن لباس مشکی خود را برای دو ماه عزاداری در ماه محرم و صفر آماده می‌کنند. 
حاج محمدرضا در ادامه گفت‌وگو به آئین سنتی مشعل گردانی در شب اول محرم هم اشاره می‌کند و می‌گوید: در سیستان و بلوچستان رسم است که در شب اول ماه محرم  مشعل بزرگی که نماد روشنای کاروان کربلا در همه مکان‌ها و همه زمان‌هاست را در مسجد و یا میدان شهر یا روستا روشن می‌کنند، مشعل به دست و با شعار «صل علی محمد» «یا صل علی مرتضی علی» به نشانه عزاداری حرکت می‌کنند و اگر از سینه زنان و مشعل گردانان هیئت عزاداری در سال قبل کسی فوت کرده باشد، عزاداران با همین مشعل به خانه متوفی می‌روند و یاد او را به عنوان عزادار امام حسین(ع) گرامی می‌دارند. 

«سقایی» رسمی دیرینه

مریم بیگم هم که بیشتر از شصت سال از عمرش می‌گذرد و از محله بشیرالله سیستان میهمان این بزم عزا شده به یکی دیگر از رسوم عزاداری سیستانی‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از رسم‌های مردم سیستان و بلوچستان در ایام محرم و به خصوص در روز عاشورا و تاسوعای حسینی «سقایی» و «سقا خوانی» است. صحبت کردن در مورد آئین‌های عزاداری مردم سیستان و بلوچستان مریم بیگم را به روزگار کودکی برده است و در حالی خاطرات دوران کودکی را در ذهن مرور می‌کند، می‌گوید: وقتی دختر بچه‌ای کوچک بودم همراه مادر خدا بیامرزم به هئیت‌های عزاداری می‌رفتیم و یادم می‌آید که روزهای عاشورا و تاسوعا عده‌ای با لباس سقا که لباسی سفید و بلند بود در حالی که در یک دست مشک آب و در دست دیگر کاسه‌ای داشتند به یاد سقای دشت کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) و تشنه لبان کربلا، عزاداران سید الشهدا(ع) را سیراب می‌کردند و من هم یک بار از دست یکی از آن سقاها آب خوردم و هنوز هم بعد از گذشت سال‌های سال خنکای آن آب را فراموش نکرده‌ام. 

آئین چاووش خوانی ماه محرم در سیستان     

ناصر نُهتانی، مسئول هیئت عزاداری مسجد قائمیه سیستان و بلوچستان هم درباره هیئت عزاداری و همچنین آئین‌های عزاداری استان ولایتمدار سیستان و بلوچستان برایمان می‌گوید. او هم که مانند دیگر پیرغلامان اباعبدالله(ع) سال‌ها در راه اقامه باشکوه عزای سیدالشهدا(ع) تلاش کرده است، می‌گوید: مردم سیستان سابقه درخشانی در ولایتمداری و حُب اهل بیت(ع) دارند و از همان شب اول ماه محرم بیرق‌های عزا را به اهتزاز در می‌آورند و بر طبل عزا می‌کوبند. در ماه محرم در همه خیابان‌های سیستان موکب‌های باشکوهی برپا می‌شود و اوج این عزاداری‌ها در شب و روز عاشورا است و یکی از رسوم خطه سیستان آئین «چووه شی» و یا همان چاووشی است که در آن پیرغلامان و یا یکی از مداحان با صوتی حزین اشعاری در رثای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) می‌خواند و جمعیت عزادار را آماده سینه‌زنی می‌کند.
یکی دیگر از عزاداران حزن و اندوه در چشمان ماتم زده‌اش موج می‌زند و اشک ماتم بر گونه‌هایشان جاری است. جوان است و شور حسینی بر سر دارد. آمده است تا با عزاداری در جوار حضرت رضا(ع) برات کربلا را از این امام مهربان بگیرد و اگر خدا بخواهد اربعین راهی صحن و سرای حضرت ارباب شود. او که خود را علیرضا لورَگی معرفی می‌کند و از محله زِهگلوت سیستان آمده است، می‌گوید: من هر سال در مراسم عزاداری شهر و محله‌مان شرکت می‌کنم ولی اصلا فکرش را هم نمی‌کردم که یک شب در کنار بچه‌های هیئت در حرم امام رضا(ع) برای ارباب عزاداری کنم. برای همین خیلی خوشحال هستم و از همین جا به آقا اباعبدالله(ع) سلام می‌دهم. علیرضا به رسم ادب دست بر سینه می‌گذارد و به محضر ارباب سلام می‌دهد. 
وقتی که از او درباره حال و هوای شهر و محله‌شان در ایام محرم می‌پرسم، بی درنگ به یاد آش نذری مادر می‌افتد و در حالی که لبخندی کمرنگ بر چهره‌اش نقش می‌بندد می‌گوید: روزهای عزاداری سیدالشهدا(ع) به خصوص روزهای عاشورا و تاسوعا مردم سیستان و بلوچستان غذاهای نذری مثل آش و شله زرد، می‌پزند و این نذری‌ها را داخل سینی‌های بزرگ می‌گذارند و بین عزاداران امام حسین(ع) در هیئت‌ها، حسینیه‌ها، امام‌زاده‌ها و ... پخش می‌کنند.
این جوان حسینی ادامه می‌دهد: بیشتر نذری مردم سیستان در روزهای عزاداری به ویژه در روزهای عاشورا و تاسوعا «قلور» است که به یک نوع آش یا حلیم که با بلغور پخته می‌شود گفته می‌شود.  
صدای عزاداران به نوحه و ماتم سرایی بلند است. همه با هم و یک صدا فریاد «لبیک یا حسین» سر داده‌اندو نوحه‌خوان  در دم آخر اینگونه نوحه سرایی می‌کند؛ 
ای آسمان خون گریه کن وَرچِه خاموشی، ای اهل عالم گریه کن وَرچِه خاموشی
ماه عزای زاده خیر النِّسا آمد، فریاد هل من ناصر از کربلا آمد
و عزاداران در حالی که اشک ماتم بر دیده دارند سینه زنان این ابیات را تکرار می‌کنند و یاد شهید تشنه لب دشت کربلا را گرامی می‌دارند و خالصانه‌ترین سلام‌ها را از حریم کبریایی رضوی به سرزمین کربلا و حرم مطهر ارباب بی کفن حضرت اباعبدالله الحسین(ع) روانه می‌کنند.  

گزارشگر: بتول پرهیزگار