وقف در آینه پژوهش؛ مروری بر آثار منتشر شده بنیاد پژوهش‌های اسلامی درباره وقف

به گزارش آستان‌نیوز، وقف از دیرباز یکی از سنت‌های ماندگار اسلامی و سرمایه‌ای ارزشمند در جهت تعالی جوامع بشری بوده است.
 این سنت حسنه، نه‌تنها در تأمین نیازهای مادی و معنوی جامعه نقشی اساسی ایفا کرده، بلکه بستری برای شکوفایی علم، فرهنگ، آموزش و خدمات اجتماعی فراهم آورده است. در طول تاریخ تمدن اسلامی، بسیاری از مدارس، کتابخانه‌ها، بیمارستان‌ها و مراکز فرهنگی با پشتوانه وقف شکل گرفته و ماندگار شده‌اند. امروز نیز توجه به وقف و پژوهش درباره ابعاد گوناگون آن، ضرورتی انکارناپذیر است؛ چرا که می‌تواند الگویی کارآمد برای توسعه پایدار، تحکیم هویت فرهنگی و ارتقای سرمایه اجتماعی باشد. از همین رو، معرفی و گسترش منابع علمی در حوزه وقف، به‌ویژه از سوی مراکز علمی و پژوهشی، گامی مهم در مسیر نهادینه‌سازی این فرهنگ در جامعه به شمار می‌رود.
يكي از اقداماتی كه به گسترش فرهنگ وقف در جامعه كمك مي‏كند، انتشار كتابها يا مجلاتی با موضوع وقف و معرفي منابع تحقيقي در این زمینه است.
 بنياد پژوهش‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي نیز در این خصوص با انتشار 18 اثر، توانسته در گسترش فرهنگ وقف در جامعه، نقش موثري ايفا كند. 
از جمله این آثار می‌توان به عناوینی همچون «وصیت و وقف در فقه اسلامی»، «وقف و ساختار کتابخانه‌های اسلامی»، «الوقف و موقوفات امیرالمومنین (ع)»، «نقش وقف در ماندگاری آثار تاریخی و هویت ملی»، «موقوفات اسلامی در بیت‌المقدس تحت قیمومیت بریتانیا»، «نگاهی به وقف و آثار اقتصادی-اجتماعی آن»، «وقف و گسترش کتابخانه‌ها در جهان اسلام» و... اشاره کرد.
همچنین «الوقف فی مقالات»، «بررسی فقهی وقف پول»، «بیست وقف‌نامه از خراسان»،«حسابداری وقف»،«رسائل فی الوقف»،«فرهنگ اصطلاحات وقف»، «فقه وقف»، «مجموعه مسائل تطبیقی احکام وقف»، «نقش وقف در ترویج فرهنگ زیارت»، «وقف از دیدگاه حقوق و قوانین»،«وقف در فقه اسلامی»،«کتابچه وقف» از دیگر عناوین آثاری است که با موضوع وقف، به چاپ رسیده است.

کتاب «نقش وقف در ماندگاری آثار تاریخی و هویت ملی»

کتاب حاضر، پژوهشی است که با هدف تبیین نقش وقف در خلق و ماندگاری آثار تاریخی نگاشته شده است. 
مؤلف در این اثر بر آن است تا تبیین کند که وقف چگونه در تاریخ، مسیری هدفمند را پیموده و هویتی ماندگار و ملی و آثاری جاودان را شکل بخشیده است؛ بنابراین توضیح و تبیین نقش وقف در ماندگاری آثار تاریخی می‌تواند پاسخی به این پرسش باشد که چگونه وقف توانسته است در طول تاریخ، این‌همه آثار را خلق نماید و ماندگار سازد. رسیدن به این پاسخ، نیازمند پژوهشی جامع و گسترده است؛ ازاین‌رو در این پژوهش کوشیده شده تا برای رسیدن به این مهم، گام‌هایی برداشته شود.

کتاب «وقف و گسترش کتابخانه‌ها در جهان اسلام»

وقف، یکی از علل شکل‌گیری کتابخانه‌ها در جهان اسلام بوده است. تا اویل سده چهاردهم هجری، کتابخانه‌ها بیش از هر چیز دیگری رهاورد وقف و نمایانگر خیرخواهی افراد یا گروه‌هایی بوده‌اند که وقف را راهی مناسب برای ایجاد پایگاه‌های فرهنگی می‌دانستند. 
چنان‌که منابع تاریخی نشان می‌دهند کتاب‌ها و کتابخانه‌های وقفی دو مرحله اساسی را پشت سر گذاشته‌اند که می‌توان آن‌ها را مرحله‌ فروپاشی و احیای دوباره نامید.
 «یحیی محمود ساعاتی» مؤلف این اثر و حسین صابری،مترجم آن است.
این‌ کتاب که درباره‌ مقوله کتاب‌ و کتابخانه‌های‌ وقفی‌ و جایگاه‌ وقف‌ در فرهنگ ‌اسلامی‌ است، سیر تحول‌ وقف‌ را در سرزمین‌های ‌اسلامی‌ در طول‌ قرن‌ها بررسی، و خواننده‌ را با بسیاری از بزرگانی‌ که‌ در تکامل‌ کتاب‌ و کتابخانه‌ها‌ در اسلام‌ مشارکت‌ داشته‌اند، آشنا می‌کند.

کتاب «نقش وقف در ترویج فرهنگ زیارت»

 این کتاب به موضوع وقف و زیارت، براساس اسناد موجود در مدیریت اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی می‌پردازد .اهمیت این مجموعه از آن روست که برای نخستین بار به طور تخصصی اسناد وقف و زیارت را بررسی می‌کند. نحوه انتخاب موضوع مقاله‌ها و چینش آن‌ها به صورتی است که ضمن پرداختن به تاریخچه‌ وقف و زیارت در خراسان و مشهد، جنبه‌های گوناگون اهمیت اطلاعاتی اسناد و جایگاه آن در پژوهش‌های تاریخی، مورد توجه قرار گیرد.