نقد مجموعه شعر «معطر است به نام تو دفتر شعرم» در حرم رضوی

به گزارش آستان نیوز، این مراسم، با حضور جمعی از شاعران مشهدی از جمله محمدجواد غفورزاده (شفق)، حجت‌الاسلام سید حسین سیدی و...  در حرم مطهر رضوی برگزار شد، ابتدا جمعی از شاعران مشهدی اشعار خود را در مدح و منقبت حضرت زهرا (س) قرائت کردند، سپس مجتبی ابوالقاسمی شاعر و منتقد ادبی به تحلیل جامع کتاب «معطر است به نام تو دفتر شعرم» پرداخت.

 تجربه زیسته؛ سرمایه شعری شاعر

این منتقد ادبی، با اشاره به پیشینه غلامرضا غلام‌پور، در حرفه پرستاری و خادمی حضرت رضا (ع) تأکید کرد: این تجربیات زیسته، پیوند عمیق شاعر را با دو عرصه خدمت به مردم و ارادت به ساحت ائمه اطهار (ع) نشان می‌دهد. او نه ناظری بیرونی، بلکه کنشگری فعال در این عرصه‌هاست که همین امر به شعر متعهد او، اصالت و وزن ویژه‌ای، می‌بخشد.
وی همچنین غلام‌پور را از چهره‌های شاخص نسل شاعران پس از انقلاب در خراسان دانست و افزود: این شاعر با پشتوانه ایمان راسخ و زبان متعهد، در امتداد جریان شعر آیینی دهه‌های 70 و 80 قرار دارد. شعر او را نمی‌توان در ذیل مینیمالیسم زبانی دهه نود تحلیل کرد، چرا که بر سادگی بیان و معناجویی در سنت شعر فارسی تأکید دارد.
ابوالقاسمی، با قراردادن این اثر در جریان شعر آیینی - مذهبی احساس‌محور مشهد، به تمایز مهم آن اشاره کرد و گفت: شاعر با دوری از پیچیدگی‌های تصنعی، بر انتقال پیام خالص و باور قلبی تمرکز دارد. اگرچه استفاده هنرمندانه از «کنایه» در سراسر اثر مشهود است.

این منتقد، با اشاره به ویژگی‌های زبانی اثر گفت: شاعر در کتاب «معطر است به نام تو دفتر شعرم» زبانی میانه دارد؛ از سویی به اصول عروض سنتی پایبند است و از سوی دیگر از ظرفیت‌های واژگانی معاصر بهره می‌برد. اگرچه ساختار نحوی شعرهایش ساده است، اما تصاویرش از لایه‌های معنایی متعددی برخوردار است.

 نوآوری در ترکیب‌سازی

ابوالقاسمی، به خلاقیت شاعر در ترکیب‌سازی اشاره کرد و افزود: ترکیب‌های نوینی مانند، «نماز باران»، «گل خنده»، «رنگ نیایش» و «ید مهر» که ریشه در تجربیات زیسته شاعر دارند، از جلوه‌های بارز این مجموعه هستند.
 این منتقد، درونی‌ترین لایه شعر غلام‌پور را «ایمان عاشقانه» توصیف کرد و گفت: شاعر در این اثر، ایمان را نه در قالب مفاهیم خشک دینی، بلکه به‌مثابه تجربه‌ای عاشقانه روایت می‌کند. 
سه «محور اخلاص»، «غربت درونی» و «ستایش رنج»، از مضامین محوری این جهان‌بینی به شمار می‌روند.
وی ادامه داد: از نقاط قوت این مجموعه می‌توان به لحن صادقانه و عاطفی آن اشاره کرد که با وفاداری به شفافیت معنا همراه شده است. بهره‌گیری از زبان روزآمد در چارچوب سنت شعری فارسی نیز از دیگر مزیت‌های این اثر محسوب می‌شود. در مقابل، کمبود بهره‌گیری از صور خیال پیچیده و ظرفیت محدود برای تحلیل‌های ساختاری عمیق از جمله ملاحظات مطرح شده درباره این مجموعه است.
به گفته ابوالقاسمی، عدم طبقه‌بندی مناسب قالب‌های شعری مختلف در این کتاب می‌تواند به آشفتگی ذهنی مخاطب بینجامد. همچنین استفاده از برخی کلمات جا پرکن و حشو در برخی از ابیات، از دیگر نکاتی است که در ویرایش آینده اثر می‌بایست موردتوجه قرار گیرد.

روایتی از ایمان عاشقانه در شعر معاصر 

در ادامه این نشست مصطفی جلیلیان مصلحی، شاعر و نویسنده نیز به‌نقد کتاب «معطر است به نام تو دفتر شعرم» پرداخت و غلام‌پور را در زمره شاعران روبه‌رشد دانست.
او افزود: این شاعر با درون‌مایه‌های متأثرکننده و ماندگاری‌های حماسی در شعر اهل بیتی، شاعری تثبیت‌شده در جریان ادبی است.
این شاعر و نویسنده به ویژگی‌های زبانی کتاب «معطر است به نام تو دفتر شعرم» اشاره کرد و گفت: زبان شعر غلام‌پور، زبان سلیس و روانی است که از ترکیب‌سازی‌های پیچیده پرهیز کرده است. واژگان آشنا و خالی از پیچیدگی، موجب انتقال مستقیم عاطفه به مخاطب می‌شود. در حوزه ساختار نیز شاهد یکنواختی وزنی در بخشی از اشعار هستیم که می‌تواند برای مخاطب خسته‌کننده باشد.
مصلحی، در ادامه به نقاط قوت و ضعف اثر پرداخت و تصریح کرد: از نقاط قوت این مجموعه می‌توان به عاطفه سرشار، آمیختگی مناسب با حماسه و توصیف‌های دقیق اشاره کرد. اما در مقابل، ضعف در منطق تصویری، ناسازگاری معنایی، تغییر ناگهانی لحن و عدم انسجام لحنی در برخی شعرها از جمله نکاتی است که نیازمند بازنگری است.
این منتقد گفت: کتاب نیازمند ویرایش جدی است تا از اشکالات چاپی رهایی یابد. همچنین نوآوری تصویری جدید و تازگی مضمون از مواردی است که در این اثر و بسیاری از آثار مشابه کمتر دیده می‌شود.
مصلحی در پایان تأکید کرد: غلام‌پور باتوجه‌ به جایگاه خوبی که در شعر اهل بیتی دارد، می‌تواند با پرداخت بیشتر به تکنیک‌های ادبی و ویرایش تخصصی آثار، به جایگاه بالاتری دست یابد.
این مراسم با حضور جمعی از شاعران و ادبای مشهدی در فضایی صمیمی در حرم مطهر رضوی به کار خود پایان داد.