پژوهش در مسیر تحول؛ نمایشگاه خراسان و نوید حل مسائل ملی

نمایشگاه امسال پژوهش و فناوری خراسان نیز از این قاعده مستثنی نبود و با درخشش خاصی از سوی مراکز علمی و پژوهشی، به‌ویژه در عرصه علوم اسلامی و انسانی، نویدبخش حرکتی جدی و تحولی عمیق در قلمرو تحقیق و کاربرد بود.آنچه در این میان بیش از هر چیز چشمگیر بود، تلاقی سنت و نوآوری و پیوند عمیق پژوهش با نیاز‌های روز جامعه و مسائل کلان کشور، بود.

در این بازدید، غرفه‌های متعدد حوزه علمیه و مراکز پژوهشی دانشگاهی مرتبط، سندی زنده بر تلاش مستمر برای تولید دانش اصیل دینی و انسانی بودند. شاهد مجموعه‌ای از کتب، مقالات و طرح‌های تحقیقاتی بودیم که عموماً به عمق‌بخشی به مبانی فقهی، کلامی، فلسفی و اخلاقی می‌پرداختند.

این آثار نشان می‌دادند که حوزه علمیه خراسان، ضمن حفظ رسالت اصلی خود در تبیین و تعمیق معارف، به دنبال پاسخ‌گویی به شبهات جدید و ارائه الگویی زیست‌مند از اندیشه اسلامی در جهان معاصر، است.

با این حال، نقطه عطف این بازدید، جایی بود که این پژوهش‌های عمیق، مرز‌های نظری را درنوردیده و به سمت مسائل کاربردی و نیاز‌های مبرم جامعه حرکت کرده بودند. اینجاست که اهمیت یک نهاد دانشگاهی با پشتوانه غنی مذهبی، یعنی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، آشکار می‌شود.

۱. دانشگاه علوم اسلامی رضوی: کانون تحول در اولویت‌بندی پژوهشی

در میان مراکز علمی شرکت‌کننده، غرفه دانشگاه علوم اسلامی رضوی به دلیل ارائه آثار پژوهشی که دارای وجوه کاربردی متمایزی بودند، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرد.

این دانشگاه، با پشتوانه غنی علمی و معارفی، آشکارا مسیری را در پیش گرفته است که هدف آن تزریق یافته‌های اصیل دینی و انسانی به کالبد مسائل راهبردی کشور است.

مشاهدات در این غرفه تأیید می‌کند که رویکرد پژوهشی دانشگاه از حالت سنتی خود خارج شده و به سمت اولویت‌بندی راهبردی حرکت کرده است؛ بدین معنا که موضوعات پژوهشی دیگر صرفاً بر اساس خلأ‌های نظری داخلی رشته‌ها انتخاب نمی‌شوند، بلکه با اتکا بر روش‌های تطبیقی و میان‌رشته‌ای، مستقیماً به سمت رفع چالش‌ها و ارائه مدل‌های عملیاتی برای تصمیم‌سازان سوق یافته‌اند. این تغییر جهت نشان‌دهنده درک عمیق از رسالت دانشگاهی در عصر حاضر است.دانشگاه، نه فقط محل تولید تئوری، بلکه نهاد اصلی حل مسئله است.

۲. محور‌های پژوهشی مهم و لزوم میان‌رشتگی

این حرکت جدید دانشگاه رضوی، لزوم تمرکز بر چندین محور کلیدی پژوهشی را برجسته می‌سازد که می‌توانند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علوم اسلامی و انسانی به راه‌حل‌های پایدار ملی، منتهی شوند:

الف) حکمرانی اسلامی و چالش‌های نوین: پژوهش در این زمینه، باید بر الگو‌های شفافیت و کارآمدی اداری، مبارزه سیستمی با فساد و تبیین مدل‌های رهبری اخلاق‌مدار با تکیه بر مبانی فقه حکومتی متمرکز شود. این رویکرد، به جای تکرار نظریات غربی، مدل‌های بومی برای اداره مطلوب بر مبنای عدالت و کارایی ارائه می‌دهد.

ب) امنیت اقتصادی و فقه کاربردی: چالش‌هایی، چون تورم، تحریم و اشتغال، نیازمند پژوهش‌هایی هستند که با نگاه اجتهادی به مسائل نوین مالی، به طراحی ساختار‌های اقتصادی مقاوم و عادلانه بپردازند.

تأکید بر فقه معاملات جدید، بانکداری بدون ربا و مدل‌های وقف نوین، از اولویت‌های این بخش است.

ج) سلامت اجتماعی و مهندسی فرهنگی: مسائل خانواده، جمعیت و آسیب‌های روانی اجتماعی در فضای مجازی، نیازمند تحقیقاتی هستند که با ادغام روش‌های جامعه‌شناسی و روان‌شناسی اسلامی، به مهندسی فرهنگی مؤثر برای تقویت سرمایه اجتماعی و ارائه مدل‌های سبک زندگی سالم بپردازند.

د) دیپلماسی و تمدن‌سازی اسلامی: تولید دانش در حوزه مطالعات تمدنی، دیپلماسی فرهنگی مؤثر و فهم دقیق تعاملات منطقه‌ای، به‌منظور تبیین نقش جمهوری اسلامی و تقویت قدرت نرم در جهان، از دیگر محور‌های راهبردی است.

آنچه نمایشگاه امسال به روشنی نشان داد، این است که شکاف میان پژوهش‌های نظری و نیاز‌های عملی کشور، اگرچه هنوز پابرجاست، اما اراده جدی برای رفع آن شکل گرفته است. این رویکرد جدید دانشگاه علوم اسلامی رضوی، یک الگوی موفق را به نمایش می‌گذارد: پژوهش تنها زمانی می‌تواند «مسئله‌گشا» باشد که از عمق علمی کافی برخوردار باشد و همزمان، گوش به فرمان نیاز‌های عینی اجتماع و نظام باشد.

امید است که این تحول نه یک استثنا، بلکه یک قاعده در نظام پژوهشی کشور شود. حمایت از پژوهش‌هایی که جسارت حل مسائل بزرگ کشور را دارند، و فراهم آوردن بستری برای تبدیل این یافته‌ها به سیاست‌ها و اقدامات اجرایی، رسالت بزرگ مسئولان و مدیران است.نمایشگاه پژوهش و فناوری خراسان، با این درخشش امیدبخش، نشان داد که مسیر تحول آغاز شده و آینده‌ای روشن، در انتظار کاروان پژوهش و فناوری ماست.

محسن اسدی موحد، دکترای حقوق بین‌الملل دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مبلغ بین الملل دانشگاه