کتابخانه و موزه ملی ملک؛ بزرگترین موقوفه فرهنگی ایران

به گزارش آستان نیوز، وقتی صحبت از وقف و نیکوکاری می‌شود، نام آستان قدس رضوی بزرگترین مجموعه موقوفاتی کشور و موقوفات ارزشمند وابسته به آن در صدر فهرست بلندبالای موقوفات کشور قرار می‌گیرد. در این میان از کتابخانه و موزه ملی ملک موقوفه این آستان مقدس به عنوان بزرگترین موقوفه فرهنگی ایران نام برده می‌شود که نمونه عالی وقف فرهنگی در کشور است. در ادامه به معرفی بیشتر این مجموعه می‌پردازیم که در پرتوی سنت حسنه وقف در باغ ملی تهران پذیرای عموم دوستداران فرهنگ و هنر است. 
 

توسعه مجموعه در پرتوی سنت وقف
همان‌طور که می‌دانید وقف امری شخصی و اختیاری با آثار اجتماعی بسیار است. در واقع از ایجاد جرقه این اقدام بزرگ و ارزشمند تا فرجام یافتن آن، همه بر اساس یک خواست باورمند و باطنی صورت می‌گیرد. بی‌شک حاج حسین آقا ملک نیز در ششم آبان ماه 1316 نیز بر این اساس تصمیم گرفت تا خانه پدری خود در بازار بین‌الحرمین تهران را به همراه تمام اثاثیه و کتاب‌های موجود در آن بر آستان حضرت ثامن الحجج(ع) وقف کند تا شعبه‌ای از کتابخانه مقدسه رضویه باشد. البته نگاه ویژه این بزرگمرد نسبت به آینده کتابخانه و موزه ملی ملک موجب شد تا در کنار وقف این مجموعه، املاک و مستغلات بسیاری را در خراسان و تهران بر آستان قدس رضوی وقف کند و عواید آن‌ها را به حفظ و توسعه این کتابخانه و موزه اختصاص دهد. این بلندنظری حاج حسین آقا نسبت به ایجاد یک بنیاد بزرگ فرهنگی و اقتصادی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های سنت وقف به منظور ارائه خدمات به عموم مردم زمینه‌ساز گسترش کتابخانه و موزه ملی ملک شد تا جایی که در سال 1376، این مجموعه از آن خانه قدیمی در بازار به ساختمانی نوبنیاد در باغ ملی تهران منتقل شد؛ ساختمانی مزین به معماری اسلامی- ایرانی که در زمین وقفی ایشان توسط آستان قدس بنیان نهاده شده بود. این اقدام زمینه رشد و توسعه روزافزون کتابخانه و موزه ملی ملک را در سال‌های پس از آن فراهم کرد. 
 

ارائه خدمات متنوع فرهنگی
امروزه کتابخانه ملی ملک یکی از شش کتابخانه بزرگ ایران در حوزه نسخ خطی و چاپی کهن به شمار می‌آید که بر غنای منابع آن هر ساله افزوده شده است تا جایی که در حال حاضر دارای حدود 20 هزار عنوان نسخه و رساله خطی و بیش از 4 هزار و 500 جلد کتاب چاپ سنگی در گنجینه خود است. همچنین نزدیک به 125 هزار جلد کتاب سربی و چاپی به زبان‌های مختلف، حدود 7 هزار عنوان سند تاریخی، افزون بر1350 عنوان مطبوعات و نشریات مختلف از دوره قاجار تاکنون و بیش از صدها عنوان منبع دیداری و شنیداری در این کتابخانه گرد آمده است. وجود بخش‌های تالار محققان، مطبوعات و نشریات و تالارهای مجزای مطالعه عمومی خواهران و برادران در کتابخانه ملی ملک نیز فضایی مناسب برای اهل علم و پژوهش فراهم آورده است. 
موزه ملی ملک نیز به عنوان نخستین موزه وقفی- خصوصی کشور با برخورداری از تالارهای متنوع موزه‌ای مورد توجه ویژه گردشگران و جهانگردان قرار دارد تا جایی که یکی از مقاصد مهم گردشگری تهران محسوب می‌شود که توانسته شرایط حضور اقشار و گروه‌های سنی مختلف جامعه را در این موزه فراهم کند. این موزه در حال حاضر در 12 تالار موزه‌ای شامل؛ «سکه، نشان و مدال»، «آثار خاندان غفاری و کمال‌الملک» «تک اثر»، «حاج حسین آقا ملک»، «خوش‌نویسی و نگارگری»، «آثار لاکی»، «آثار اهدایی بانو عزت‌ملک ملک»، «تمبر»، «هزارداستان(گزیده داستان‌های ایرانی- اسلامی)»، «هنر و زندگی(کاربرد هنر و صنایع در زندگی ایرانی- اسلامی)»، «علوم در ایران اسلامی» و «ماه هشتم» پذیرای بازدیدکنندگان است. همچنین نگارخانه این موزه در طول سال میزبان نمایشگاه‌های خلاقانه و دیدنی است.

توجه ویژه واقفان فرهنگی به مجموعه
همنشینی و فعالیت کتابخانه و موزه در کنار یکدیگر در این مجموعه موجب شده تا شاهد برگزاری برنامه‌های گوناگون پژوهشی و آموزشی مشترک در آن باشیم. برپایی این نشست‌های علمی و تخصصی و دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی متنوع در گستره فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی با حضور استادان و هنرمندان برجسته در کتابخانه و موزه ملی ملک در کنار اقداماتی همچون چاپ و نشر کتاب‌ مبتنی بر آثار نفیس گنجینه ملک و نیات واقف آن، از جمله دلایل پویایی این موقوفه فرهنگی در سال‌های اخیر بوده است. مجموعه‌داران و فرهنگ‌دوستان بسیاری نیز با توجه به این پویایی کتابخانه و موزه ملی ملک و اهتمام آن در حفظ و نگهداری آثار، راه حاج حسین آقا ملک را ادامه دادند و میراث فرهنگی شخصی و خانوادگی خود اعم از کتاب، سند و نشریه تا اشیای هنری و تاریخی را به این مجموعه تقدیم کردند و نام خود را در فهرست بلندبالای واقفان و اهداکنندگان فرهنگی این آستان مقدس برای همیشه به ثبت رساندند. 
شایان ذکر است، کتابخانه و موزه ملی ملک در حال حاضر همه روزه بجز روزهای تعطیل، از ساعت 8:30 تا ساعت 16:30 به نشانی «تهران، خیابان امام خمینی(ره)، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق)» پذیرای عموم پژوهشگران و گردشگران است.