حاکمیت سادات در ری؛ نمادی از ظرفیت تمدن ساز حضور امام زادگان در ایران

یکی از جنبه‌های مهم تاریخ اجتماعی ایران، حضور امام‌زادگان و خاندان پیامبر (ص) در مناطق گوناگون کشور است. ازاین‌رو بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در حال تهیه و تدوین مجموعه 17 جلدی سادات ایران، است.

به گزارش آستان نیوز، در این راستا و به بهانه انتشار کتاب «اطلس تاریخی سادات ایران – بخش ری»، از کلان طرح‌های پژوهشی این مرکز، با دکتر غلامرضا جلالی، پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و نویسنده این کتاب گفت‌وگویی انجام دادیم تا ضمن آشنایی با استقرار خاندان حضرت پیامبر (ص) و وابستگان ایشان در شهرری بیشتر با محتوای این اثر آشنا شویم:

لطفاً در ابتدا بفرمایید ایده و هدف اصلی نگارش کتاب «اطلس تاریخی سادات ایران – بخش ری» چه بوده است؟

شهرری از کهن‌ترین شهرهای ایران به شمار می‌رود و در جریان مهاجرت سادات به ایران نیز یکی از نخستین مقاصد آنان بوده است.
سادات مهاجر از مدینه، شهرهای دیگر شبه‌جزیره و همچنین عراق به این شهر آمدند و در طول سه قرن، توانستند تشیع را در آن، سامان دهند و دانشوران و اندیشمندان بزرگی از میان سادات و نیز ایرانیان شیعه پذیر در این منطقه رشد، یافتند.
آل بویه نیز با انتخاب ری به‌عنوان مرکز خود، موقعیت علویان و تشیع را تقویت کرد.
این روند موجب شد حاکمیت شهرری برای بیش از ۹ قرن در اختیار سادات حسنی، حسینی و گاهی طالبی‌ها باشد.
این امر یک اتفاق مهم و حتی می‌توان گفت معجزه تاریخی است که با استقبال ایرانیان همراه شد و زمینه‌ساز تثبیت تشیع در منطقه شد.

آیا در این اثر به موضوع امامزادگان منطقه ری هم پرداخته شده است؟

بله در این کتاب توانستیم شجره‌نامه پیوسته حدود ۱۴۰ امام زاده وابسته به خاندان نبوت را گردآوری کنیم که امروزه در محدوده‌ای از طالقان تا تهران، ری، قرچک و ورامین پراکنده‌اند.
این امام‌زادگان یک دودمان بزرگ وابسته به اهل‌بیت (ع) هستند و تکریم آنها، وظیفه ماست.
نیاکان ما این امام‌زادگان را تجلیل کردند تا تشیع در منطقه شکل بگیرد و مکتب امام حسین (ع) و امام حسن مجتبی (ع)، پایدار بماند و حضور و نقش این بزرگان امروز نیز یک سرمایه بزرگ اجتماعی و تاریخی برای ما محسوب می‌شود.

ساختار کتاب «اطلس تاریخی سادات ایران – بخش ری» چگونه طراحی شده است؟

این کتاب بخشی از مجموعه ۱۷ جلدی «اطلس تاریخی سادات ایران» است که هر جلد آن، به یکی از مناطق کشور، می‌پردازد.
ساختار کتاب مشابه سایر مجلدات است و هدف آن معرفی ظرفیت تمدنی ایران از منظر حضور اهل‌بیت (ع) و فرزندان ائمه اطهار (ع) است.
ما این حضور را یک ظرفیت تمدنی می‌دانیم، چرا که این بزرگان در ترویج تشیع و گسترش علوم و دانش‌های مختلف، از جمله ادبیات، فلسفه، کلام، علوم قرآنی و حتی هنر نقش‌آفرین بوده‌اند. همچنین در گسترش ادبیات فارسی و حمایت از شاعران و اندیشمندان مناطق مختلف جهان اسلام، نقش مهمی، ایفا کرده‌اند.

چه ویژگی خاصی باعث می‌شود این مجموعه در ایران و حتی جهان اسلام کم‌نظیر باشد؟

برای نخستین بار است که چنین پژوهشی با رویکرد ظرفیت تمدنی خاندان اهل بیت(ع) به صورت جامع، در ایران و جهان اسلام، انجام می‌شود.
این کار نه‌تنها جایگاه سادات را در ترویج تشیع روشن می‌کند، بلکه نشان می‌دهد چگونه آنان توانستند در حوزه‌های علمی و فرهنگی از بسیاری از مناطق عربی نیز، پیشی بگیرند.
کتاب، تا دوره صفویه را پوشش می‌دهد و ادامه این روند، از صفویه تا امروز، باید در آینده تدوین شود.

مخاطب این اثر چه کسانی هستند؟

این کتاب هم برای عموم علاقه‌مندان و هم برای پژوهشگران ارزشمند است و سادات می‌توانند بامطالعه آن، ریشه و تبار خود را بهتر بشناسند. پژوهشگران تاریخ تشیع نیز می‌توانند از زاویه‌ای نو به این موضوع نگاه کنند؛ زاویه‌ای که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده است.
این کتاب نشان می‌دهد اهل‌بیت (ع) چگونه با فداکاری و گذشت از جان و منافع خود، در برابر حکومت‌های مستبد ایستادند و در کنار دین، به گسترش دانش و فرهنگ، توجه داشتند.

علاقه‌مندان چگونه می‌توانند این کتاب را تهیه و مطالعه کنند؟

علاقه‌مندان به مطالعه برای تهیه این کتاب و سایر آثار ارزشمند بنیاد پژوهش‌ها، می‌توانند به درگاه اینترنتی آستان کتاب به نشانی astanbook.ir مراجعه کنید.

و سخن پایانی...

امیدوارم این مجموعه بتواند نقش واقعی سادات در تاریخ ایران را به خوبی بازتاب دهد و الگویی برای پژوهش‌های مشابه در دیگر مناطق جهان اسلام، باشد.