رویداد ترویجی «خوراک ایرانی» در کتابخانه و موزه ملی ملک بررسی میشود
معرفی رسالهای ۴۰۰ساله با رنگوبویی جذاب به مخاطبان امروز
رساله «در بیان پختن حلواها»، با قدمتی ۴۰۰ساله، از جمله آثار خطی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک است که در آن، دستور پخت انواع مختلف حلوا، این خوراک قدیمی ایرانی، نهفته است.
به گزارش آستان نیوز، حدود ۲۰ هزار عنوان رساله و نسخه خطی در کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در تهران و یکی از ۶ کتابخانه مهم کشور در حوزههای نسخه خطی، نگهداری میشود. دراینمیان، به تازگی این کتابخانه، میزبان رویداد ترویجی «خوراک ایرانی» با محوریت نگاهی به یکی از این آثار و با آموزش و اجرای آذر حاجمحمدی، پژوهشگر خوراکهای ایرانی، بود که مورد توجه اهل علم و پژوهش در این حوزه، قرار گرفت. در این گزارش، اهداف، برنامهها و نتایج این رویداد را، بررسی میکنیم.
اهمیت منابع خطی در حوزه خوراک
از مهدی یساولی، مسئول آموزش کتابخانه و موزه ملی ملک، درباره اهمیت برگزاری رویداد ترویجی خوراک ایرانی میپرسم که پاسخ میدهد: خوراک، یکی از بایستههای بنیادین مردم برای ادامه زندگی به شمار میآید که در فرهنگ و آداب ایرانیان، آثار بسیاری به دنبال داشته است. این آثار از میان نوشتهها و فرهنگ شفاهی، قابلدرک، توصیف و تحلیل است.
وی میافزاید: بنابراین، برای آشنایی با آنچه درباره خوراک، آشپزی، آشپزخانه و وسایل آن، درگذشته بیان شده و مورداستفاده قرار گرفته، نیاز به کاوش در متون و روایات شفاهی است. بیشک، نتیجه این کاوش نیز، میتواند محملی برای برگزاری نشستهای پژوهشی، کارگاههای عملی و دورههای آموزشی نظری و عملی باشد.
به گفته یساولی، با بررسی منابع مطالعاتی ارزشمند اعم از رسالههای خطی در موضوعات مرتبط با انواع مواد غذایی، خوراکها و داروها در کتابخانه و موزه ملی ملک نیز، میتوان یکی از پایههای طرح پژوهشی-آموزشی پیرامون خوراک و آشپزی را، رقم زد.
چگونگی برگزاری رویداد
مسئول آموزش کتابخانه و موزه ملی ملک در ادامه، بیان میکند: رساله در بیان پختن حلواها، از جمله این آثار خطی گنجینه ملک است که در قرن ۱۰ هجری قمری، بهخط نستعلیق بر روی کاغذ ترمه سمرقندی، کتابت شده است.
یساولی همچنین میگوید: با توجه به اهمیت حلوا در فرهنگ ایرانی و پاسداشت هنر مادران این سرزمین، برگزاری رویدادی دراینخصوص با معرفی حلواهای متنوع ایرانی و چگونگی پخت یک یا چند حلوا از این رساله، در راستای حفظ فرهنگ خوراک ایرانی و معرفی این رساله به علاقهمندان، در دستور کار این مجموعه، قرار گرفت.
وی با تأکید بر اینکه حلوا نه تنها در ایران که در سراسر خاورمیانه، از جایگاه ویژهای برخوردار است، تصریح میکند: از آنجاییکه آذر حاج محمدی، حدود یک سال و نیم پیش، در مسیر پژوهشی در حوزه خوراک ایرانی به این مجموعه مراجعه کرده بود و رساله خطی در بیان پختن حلواها نیز، مورد توجهاش قرار گرفته بود، از این بانوی پژوهشگر برای همکاری در برگزاری این رویداد، دعوت شد.
ارائه مباحث تئوری و عملی
در ادامه با آذر حاجمحمدی، همکلام میشوم که میگوید: در بررسیهایی که بر روی منابع کتابخانه و موزه ملی ملک در حوزه خوراک انجام دادم، رساله در بیان پختن حلواها، نسخه جذابی بود که در آن دستور تهیه حدود ۳۸ حلوای قدیمی ایرانی، عنوان شده بود. نکته جالب آن نیز، ذکر وزن و اندازه مواد اولیه بود که نقش اثرگذاری در پختن درست خوراک، دارد.
در این میان، نکتهای که مسئول آموزش مجموعه درباره این رساله دوره صفوی بیان کرده بود، به یاد میآورم: در آغاز رساله چنین آمده که برای پختن هر نوع حلوا از هر چیز، چه اندازه لازم است تا نازک، لطیف و مقبول شود.
از این پژوهشگر درباره چگونگی اجرای این رویداد نیز، میپرسم که توضیح میدهد: رویداد نقش حلوا را با ارائه مباحث تئوری در خصوص سیر تاریخی شکلگیری حلوا، آغاز کردم. به عبارتی، ابتدا به نسخههای باستانی و سپس به دورههای اسلامی، پرداخته شد. همچنین رساله موردنظر و انواع حلواهای ذکر شده در آن، معرفی شد.
وی ادامه میدهد: رویداد با بخش عملی و معرفی دو نمونه حلوای طبخ شده با بهرهگیری از دستور پخت موجود در این رساله کهن، دنبال شد که یکی از این حلواها در محل برگزاری رویداد نیز، طبخ شد و حاضران از نزدیک با روش پخت آن، آشنا شدند. ارائه تاریخچه حلوا و تنوع استفاده از آن، برای مخاطبان برنامه، بسیار جالبتوجه بود.
تاریخچه حلوا
حاجمحمدی همچنین درباره تاریخچه حلوا، بیان میکند: تا قبل از دوره اسلامی، نامی از حلوا در کتابها ذکر نشده، اگرچه خوراک حلوا طبخ میشده است. در حقیقت، از واژه «اَفروشه» و همچنین «پِست» برای شیرینیهایی که تقریباً همان حلوا بوده، یعنی خوراکی که در آن آرد در روغن نفت داده میشده، در متون نامبردهشده است.
وی میافزاید: در دوره اسلامی، در کتابها از جمله در آثار ادبی و شعر، واژه حلوا ذکر شده است که این حلواها همچون حلوای به حلوای زعفران، حلوای زردچوبه و...، نیز نوعی شیرینی بودند. چراکه حلوا، واژهای عام برای اکثر شیرینیها بوده، ریشه سامی دارد و به معنای شیرین و گواراست.
این پژوهشگر تصریح میکند: بنابراین، حلوا جایگاه ویژهای در حوزه سنت خوراک ایرانی دارد و اگرچه در مراسم عزای درگذشتگان، خیرات اهل قبور و حتی برای نذورات، طبخ میشده، اما برخی از انواع حلواها نیز، بهعنوان شیرینی و حلاوت برای جشنوسرور، مورداستفاده قرار میگرفته است. به طور مثال، نوعی حلوا در منطقه شمال کشور برای مراسم عروسی، طبخ میشود.
لزوم معرفی نسخههای خطی به زبان امروزی
حاجمحمدی درباره برگزاری چنین برنامههای ترویجی با محوریت نسخههای خطی نیز، بیان میکند: وقتی صحبت از نسخه خطی کهن به میان میآید، برخی از افراد تصور میکنند با موضوعی که دوره آن گذشته است، سروکار دارند. اما وقتی این موضوع به زبان عینی و مرتبط با زندگی امروز به آنها ارائه میشود، کارکردش متفاوت میشود.
وی میگوید: به طور مثال، در رویداد ترویجی خوراک ایرانی، حلوای بِه را با نشاسته پخته بودیم و به شکل امروزی نیز، قالبزده و تزیین کرده بودیم. وقتی مخاطبان برنامه، ظاهر آن را دیدند و مزهاش را چشیدند، گفتند این حلوا همچون دسر است و چقدر طعم آن امروزی است.
این پژوهشگر میافزاید: در واقع، امروزه همان دستور حلواهای قدیم به شکل دسر و شیرینی با تزیینات بهروز، عرضه شده، اما دیگر نامی از حلوا، برده نمیشود و وقتی این خوراک، پشت ویترین فروشگاه قرار گیرد، حتی میتواند با دسرهای فرانسوی، برابری کند.
وی خاطرنشان میکند: کتابخانه و موزه ملی ملک با برگزاری این رویداد توانست از دل تاریخ، یکی از خوراکهای کهن ایرانی را به شکل امروزی و متناسب باسلیقه مخاطبانش، به آنها ارائه کند. بیشک، این اقدام در حفظ تاریخ و ریشههای هویت ایرانی، نقش مهمی دارد.
گزارش - آرزو مستأجر حقیقی
مطالب مرتبط
ارسال نظرات
- پربازدیدترین
- آخرین اخبار
پخش زنده
تلویزیون اینترنتی آستان نیوز
پویش ها
