کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه‌ای پویا و پژوهش‌محور

به گزارش آستان نیوز، بخش پژوهش و آموزش کتابخانه و موزه ملی ملک با ادغام دو واحد پژوهش و آموزش، در سال ۱۳۹۱، به‌طور رسمی تشکیل شد تا حوزه فعالیت کتابخانه و موزه این موقوفه، بیش از پیش بهم نزدیک‌تر شود. در ادامه، به مناسبت گرامیداشت هفته «پژوهش و فناوری»، بخش‌هایی از گفت‌وگوی ما را با علیرضا حیدری، کارشناس پژوهش و نشر کتابخانه و موزه ملی ملک، می‌خوانید.

پیوستگی رویکرد پژوهشی و آموزشی مجموعه

در ابتدا از کارشناس پژوهش و نشر کتابخانه و موزه ملی ملک درباره رویکرد پژوهشی مجموعه می‌پرسم که پاسخ می‌دهد: در این مجموعه، میان دو حوزه آموزش و پژوهش، جدایی نیست. در واقع، برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های عملی، درس‌گفتار‌های ترویجی و نشست‌های پژوهشی با نگرشِ پیوستگی میان این دو حوزه و در قالب یک بخش، برنامه‌ریزی می‌شود.

حیدری می‌افزاید: دراین‌بین، نباید فراموش کرد که سیاست کلی کتابخانه و موزه ملی ملک نیز با نیت اصلی زنده‌یاد حاج حسین آقا ملک در وقف‌نامه این مجموعه یعنی «ترقی معارف همه مردم ایران»، هماهنگ است. بدین منظور، تبدیل این موقوفه به یک پایگاه پژوهش و آموزش غیررسمی در زمینه فرهنگ و هنر ایرانی - اسلامی و حرکت تدریجی برای تبدیل‌شدن آن پایگاه به مرکزی پژوهشی - آموزشی، دنبال می‌شود.

وی در ادامه، ضمن تشریح چگونگی طرح‌ریزی و انجام برنامه‌های پژوهشی این مجموعه بر اساس نیت واقف آن، می‌گوید: بخش پژوهش و آموزش این مجموعه برای پژوهش‌ها و آموزش‌ها دانشگاهی نیز، نقش میانجی و مکمل را بازی می‌کند که هدف‌گذاری نهایی از این برنامه‌ریزی، تقویت شاخه‌های هویت ایرانی - اسلامی در جامعه مخاطب است.

حیدری اضافه می‌کند: در راستای تحقق این اهداف، محصول برنامه‌های آموزشی، مواد خام اولیه در حوزه پژوهش می‌شود که آنها نیز، پس از تدوین نهایی در قالب پادکست، فیلم، کتاب و مقاله، در دسترس مخاطبان اعم از کودک‌ونوجوان و بزرگسال، قرار می‌گیرد.

وی تصریح می‌کند: در کنار این برنامه آموزشی - پژوهشی، بانک اطلاعاتی بزرگی از استادان و هنرجویان در شاخه‌های مختلف فرهنگ و هنر ایرانی - اسلامی تهیه شده که به‌تدریج تکمیل‌تر می‌شود تا هر دسته فراخور موضوع پژوهش، برای تعامل با مجموعه به‌صورت هدفمند، فراخوانده شوند.

ارائه خدمات حضوری و غیرحضوری

حیدری درباره ارائه خدمات مجموعه به اهل علم و پژوهش نیز، می‌گوید: هر پژوهشگری با مراجعه با پایگاه اینترنتی کتابخانه و موزه ملی ملک می‌تواند با حدود ۲۰ هزار رساله خطی در ۷ هزار نسخه آشنا شود و چند برگ از بیشتر این نسخه‌ها را ببیند. همچنین در همین پایگاه، امکان دیدن تصویر انبوه آثار موزه‌ای و دانلود آنها، وجود دارد.

وی بیان می‌کند: در صورت برطرف نشدن نیاز‌های پژوهشگر با دیدن تصویرها، او می‌تواند با مراجعه حضوری به تالار محققان در بخش کتابخانه ملی ملک، تصویر با کیفیت آثار را ببیند و پژوهش خود را انجام دهد.

این کارشناس با محوریت ارائه خدمات غیرحضوری مجموعه، ادامه می‌دهد: همچنین پژوهشگران با مکاتبه با کارشناس بخش نسخه‌های خطی می‌توانند برای دریافت تصویر اثر موردنظر خود درخواست دهند که این موضوع در شورای چگونگی ارائه خدمت بررسی و متناسب با محتوای مکاتبه، تصمیم‌گیری می‌شود.

وی تصریح می‌کند: گاه باتوجه‌به تناسب درخواست با اهداف مجموعه، از پژوهشگر برای همکاری در انجام طرح یا تحقیقش در چارچوب کتاب یا مقاله نیز، دعوت می‌شود؛ چنان‌که در سال جاری در زمینه «تاریخ معاصر ایران» و «تصحیح متون ادبی»، از دو پژوهشگر باتوجه‌به درخواست آنها دعوت شد تا کتابشان در مجموعه ملک منتشر شود. بدین ترتیب، از پژوهشگران برای به‌نتیجه‌رسیدن تحقیقشان، پشتیبانی مادی و معنوی نیز، می‌شود.

تعامل با دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها

حیدری در ادامه، بیان می‌کند: کتابخانه و موزه ملی ملک، همواره در چارچوب تعامل‌های کاربردی، آماده همکاری با سایر مرکز‌های فرهنگی و آموزشی است. در این میان، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، همواره در صدر این همکاری‌ها بوده‌اند. البته تبادل فرهنگی با پژوهشگران، بدون وابستگی به سازمانی، در حال انجام است.

وی می‌افزاید: پژوهشگرانی در رشته‌های تحصیلی؛ مرمت آثار تاریخی، نسخه‌شناسی، موزه‌داری، مطالعات موزه، علم اطلاعات و دانش‌شناسی (کتابداری)، زبان و ادبیات فارسی، تاریخ، زبان و ادبیات عربی و...، از جمله مراجعان مستمر این مجموعه به شمار می‌آیند.

وی می‌گوید: از جمله این همکاری‌ها می‌توان به «پژوهش آمنه مافی تبار، مدرس دانشگاه هنر ایران در حوزه منسوجات گنجینه ملک، در قالب اجرای یک طرح با همکاری مشترک دانشگاه هنر و مجموعه ملک» و «همکاری با دانشگاه شهید بهشتی و چند نهاد فرهنگی دیگر همچون موزه ملی ایران و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برای معرفی میراث مشترک ایران و چین در کنار برگزاری نمایشگاه آثار ایران و چین با عنوان (ابر‌های بی‌پایان جاده ابریشم)»، اشاره کرد.

کارشناس پژوهش و نشر کتابخانه و موزه ملی ملک ادامه می‌دهد: همچنین سلسله‌نشست‌های شاهنامه‌پژوهی با محوریت «نسخه شاهنامه بایسنغری متعلق به سال ۸۳۳ هجری قمری گنجینه ملک»، با همکاری یکی از استادان سازمان پژوهش فرهنگ ایران، در این مجموعه برگزار می‌شود.

مهترین برنامه‌ها و دستاورد‌ها

حیدری با محوریت مهم‌ترین برنامه‌ها و دستاورد‌های پژوهشی مجموعه در سال جاری نیز، می‌گوید: از جمله این برنامه‌ها می‌توان به برپایی نشست پژوهشی «قلمدان قحطی»، از سه منظر تاریخی، هنری و شناختی و فراهم‌آوردن مقدمات برای تبدیل‌شدن این پژوهش‌ها به یک کتاب، اشاره کرد.

وی می‌افزاید: همچنین می‌توان از برگزاری نخستین رویداد «خوراک ایرانی» با محوریت رساله خطی مربوط به دوره صفوی درباره دستور پختن حلوا و تبدیل آن رساله به یک کتاب پژوهشی و کاربردی در آینده نزدیک، نام برد.

وی ادامه می‌دهد: رونمایی از کتاب پژوهشی «لوحه‌های مشبک فولادی صفوی در کتابخانه و موزه ملی ملک»، انجام ویرایش‌های پایانی کتاب‌هایی در زمینه «مورب‌نویسی»، «کاغذشناسی»، «آشنایی با واقفان»، «تصحیح یک نسخه منحصر‌به‌فرد از دیوان شعر»، «اسناد شرعی و وقف‌نامه‌ها» و برگزاری رویداد هنری تصویرگری و نقاشی قهوه‌خانه‌ای «هشت روایت» بر پایه نسخه‌های خطی عیون اخبار الرضا در دهه کرامت، از جمله دستاورد‌های مهم موقوفه به شمار می‌آید.

به گفته کارشناس پژوهش و نشر کتابخانه و موزه ملی ملک، همچنین پژوهش‌هایی مرتبط با گنجینه ملک برای رویداد‌ها و موضوع‌هایی همچون «روز بزرگداشت کمال‌الملک»، «روز بزرگداشت مولوی»، «روز جهانی پست»، «رساله آموزش فنون کشتی»، «ویژگی‌های غلامرضا تختی» و «ولادت حضرت فاطمه (س)»، انجام و در سایت کتابخانه و موزه ملی ملک به اشتراک، گذاشته شده است.

وی همچنین، از برگزاری کارگاه‌های عملی و نشست‌های پژوهشی در زمینه «آشنایی با تذهیب»، «مراحل کتاب‌آرایی ایرانی»، «ساخت کاغذ»، «ساخت جلد برای کودکان»، «ساخت جعبه جواهر و قاب‌آینه»، «مبانی فرم در نقاشی و طراحی»، «خط بنایی و معماری ایرانی»، «پیشینه نقاشی قهوه‌خانه‌ای در ایران»، «سکه‌شناسی و تاریخ ایران» و...، نام می‌برد.

حیدری، ابراز امیدواری می‌کند که در زمستان سال جاری نیز، کتابخانه و موزه ملی ملک در تلاش است تا کتاب‌های در حال نگارش خود را برای چاپ و نشر، آماده کند. همچنین، قرارداد‌های همکاری پژوهشی و تألیفی با چند پژوهشگر پیش‌کسوت و استاد برجسته در زمینه تاریخ معاصر، جغرافیای تاریخی و زبان و ادبیات فارسی را، نهایی کند.

وی خاطرنشان می‌کند: امسال نیز به مناسبت گرامیداشت هفته پژوهش، رویداد‌هایی در بخش‌های حفاظت و مرمت و معرفی و شناخت آثار موزه‌ای و کتابخانه‌ای مجموعه، برگزار خواهد شد.