رونمایی از«سرمه»؛ رمانی که از دل تاریکی‌های داعش متولد شد
به گزارش آستان‌نیوز، این نشست عصر امروز 22 مهر، در فروشگاه مرکزی کتاب انتشارات به‌نشر میزبان حضور محمد اسماعیل حاجی علیان نویسنده کتاب «سرمه»، از اعضای عصرانه داستان‌نویسان رضوی، سید علیرضا مهرداد، نویسنده و منتقد ادبی و مهدی سیم‌ریز، مدیر تولید انتشارات به‌نشر بود.
انگیزه خلق «سرمه» پس از سقوط موصل شکل گرفت
اسماعیل حاجی‌علیان، نویسنده کتاب «سرمه» در ابتدای این مراسم گفت: جرقه اولیه نوشتن این کتاب، پس از سقوط موصل و خطبه‌خوانی ابوبکر بغدادی در مسجد جامع این شهر در ذهنم زده شد. آن روزها فضای عجیبی همه‌جا را گرفته بود و به این فکر کردم که اگر رشادت جوانان ما نبود، امروز چه بر سر ما می‌آمد.
وی، با بیان اینکه قصد داشتم رمانی در سه بخش «موصل قبل از داعش»، «حین داعش» و «بعد از داعش» بنویسم، افزود: برای تحقیق به سراغ بچه‌های سپاه قدس رفتم که در منطقه حضور داشتند، اما در کمال تعجب متوجه شدم تصورات ذهنی من با واقعیت‌های میدان بسیار متفاوت است.
این نویسنده به چالش اصلی خود اشاره کرد و گفت: برای نگاشتن این رمان که بر اساس واقعیت پایه‌ریزی شده بود، نقطه قوت کار را در «ارتباطات انسانی» یافتم؛ از جمله آزاده‌هایی که پس از سال‌ها به عراق برگشته و حتی زندان‌بانان سابق خود را پیدا کرده و برای درمان به ایران آمده بودند. این کشمکش‌های انسانی، ماده اولیه رمان من شد.
آفرینش داستانی بر پایه واقعیت در کتاب «سرمه»
حاجی‌علیان، در ادامه با تأکید بر اینکه «سرمه» مستندنگاری نیست، بلکه آفرینش داستانی بر پایه واقعیت است، توضیح داد: همه شخصیت‌های کتاب خیالی هستند؛ اما بر پایه آدم‌های واقعی ساخته شده‌اند. اما با تحقیق فراوان و کشیدن نقشه دقیق از محله‌های موصل، سعی کردم فضایی باورپذیر خلق کنم.
«سرمه» اثری پست‌مدرن با خرده روایت‌های متعدد است.
وی درباره ساختار روایی کتاب نیز گفت: «سرمه» اثری پست‌مدرن با خرده روایت‌های متعدد است که حول محور اضطراب یک نوجوان و تلاش پدرش برای حل این مسئله از مسیری خلاقانه ترجمه یادداشت‌های مربوط به موصل شکل می‌گیرد. ساختار اصلی رئالیستی است، فقط در دو بخش با روایت خواب به فضایی سورئال وارد می‌شویم.
این نویسنده، همچنین گفت: نوشتن «سرمه»، حدود ۹ ماه طول کشید و با وجود برنامه‌ریزی اولیه و نقشه راه دقیق، در میانه راه، شخصیت‌ها خودشان مسیر داستان را پیش بردند.
این نویسنده افزود: هدف من در این اثر، بازتاب واقعیت‌های خشن بدون سانسور در قالب داستان بود، ما در رسانه‌ها تنها اخبار روزانه جنگ را می‌شنیدیم، اما در این کتاب «چگونگی» و تاثیر این وقایع بر زندگی مردم نشان داده شده است.
هیچ داستانی یک‌شبه به وجود نمی‌آید
وی با اشاره به فرآیند خلق اثر ادبی، خاطرنشان کرد: هیچ داستانی یک‌شبه و بدون طرح اولیه به وجود نمی‌آید، همان‌طور که «جی.کی. رولینگ» پیش از نوشتن هری پاتر، مدت‌ها به طرح‌ریزی جهان جادوگری و نکات اصلی داستان فکر کردنویسنده باید پیش از شروع، نقشه راه داشته باشد، هرچند ممکن است در میانه راه پایان داستان تغییر کند.
نویسنده کتاب «آتون‌نامه» در بخش دیگری از سخنانش بر لزوم باورپذیری و عمق شخصیت‌پردازی تأکید و خاطرنشان کرد: شخصیت‌های داستان، به‌ویژه در داستان‌های رئال، باید مانند آدم‌های واقعی با تمام ضعف‌ها، تناقض‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فردشان باشند. قهرمان داستان لازم نیست کامل باشد.
حاجی‌علیان، خلق «جهان داستانی» منسجم را یکی از ارکان اصلی داستان‌نویسی موفق دانست و گفت: چه در ژانر فانتزی مانند هری پاتر و چه در داستان‌های رئال، نویسنده باید بتواند جهان داستانی خود را بسازد؛ جهانی که خواننده بتواند با تمام وجود آن را باور کند و در آن غرق شود.
دیالوگ‌نویسی موثر و شیوه‌های مختلف نمایش آن
در ادامه این نشست اسماعیل حاجی علیان به بیان نکاتی درباره نوشتن دیالوگ مؤثر پرداخت و به شیوه‌های مختلف نمایش دیالوگ و سه گونه رایج در نثرنگاری اشاره کرد.
این نویسنده از «تکرار مطلب دیالوگ در متن روایت» به عنوان یکی از نشانه‌های دیالوگ بد نام برد و افزود: ادبیات با تکرار میانه خوبی ندارد، مگر اینکه این تکرار به قصدی هنری و برای ایجاد "موتیف" انجام شود.
به گفته وی، استفاده زیاد از لهجه‌های بومی نیز می‌تواند به محدود شدن مخاطب منجر شود و از جذابیت داستان بکاهد.
حاجی علیان، دیالوگ خوب را دیالوگی دانست که پیش برنده باشد و اطلاعات جدید به مخاطب بدهد. همچنین در دیالوگ‌ها «صراحت» زیاد وجود نداشته باشد و مخاطب را وادار به فکر کردن کند، هر شخصیت زبان و حالات مخصوص به خود را داشته باشند.
وی به چند تکنیک برای جذابتر کردن دیالوگ اشاره کرد و افزود:تکنیک «تکرار» که در آن تکرار یک کلمه یا جمله خاص می‌تواند بار احساسی و هنری ایجاد کند. تکنیک «کاهش و افزایش (تکمیل)» که با کامل کردن یا ناقص گذاشتن عمدی جملات در طول دیالوگ، تعلیق و جذابیت ایجاد می‌شود.
این نویسنده ادامه داد: استفاده از تکنیک‌های «بی‌ربط گویی» در دیالوگ‌ها، «قفل زمانی یا مکانی»، «ارجاع» و استفاده شخصیت‌هاب داستانی از ضرب‌المثل، شعر یا ارجاع به متون دیگر، در نهایت تکنیک «پینگ پنگی» شامل استفاده از دیالوگ مانند بازی پینگ پنگ، با ضربه و پاسخ‌های پیاپی در داستان، موجب کشمکش و جذابیت در داستان می‌شود.
حاجی علیان در پایان تأکید کرد: خروج از «محاوره ساده» (مانند سلام و احوال پرسی‌های تکراری) و رسیدن به «گفتگوی حاوی کنش و کشمکش»، از ضروریات دیالوگ نویسی حرفه‌ای است.
- پیشنهاد سردبیر
- آخرین اخبار
