نشست «ابن‌سینا در قصه‌های عامیانه عثمانی» در کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد

به گزارش آستان نیوز، این نشست به‌مناسبت هفته پژوهش و به‌عنوان نخستین نشست از دومین رویداد «گاه نگاهداشت»، با حضور هومن ناظمیان، استاد دانشگاه خوارزمی، حامد آرضایی و سید هادی طباطبابی، از استادان دانشگاه علوم پزشکی ایران و همچنین جمعی از اهل علم و پژوهش، در تالار «علوم در ایران اسلامی» کتابخانه و موزه ملی ملک، موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در پایتخت، برپا شد.

در این نشست، هومن ناظمیان، ضمن اشاره به معرفی داستان «سرگذشت ابن‌سینا»، بیان کرد: این داستان، یک داستان عامیانه با ساختار و سبک مشابه قصه‌های شبانه و نقالی‌های عمومی است، اما با محوریت ابن‌سینا که در قرن چهارم هجری متولد می‌شود و به سفر علم‌آموزی می‌پردازد.در ادامه این استاد دانشگاه خوارزمی، عناصر کلیدی داستان و نمادپردازی‌های فلسفی-عرفانی موجود در این اثر تاریخی را، معرفی کرد.

معرفی نسخه‌های رساله

سید هادی طباطبایی نیز، در این نشست ضمن معرفی نسخه‌های این رساله، یادآور شد: دست‌کم سه ویرایش ترکی از این رساله شناخته شده است که در برخی از فهرست‌ها، این اثر با نام‌های؛ «اسرار الحکمت» یا «گنجینه حکمت»، «آثار الحکمت»، «روایت ابن‌سینا و برادرش» و روایت‌هایی با نام‌های متفاوت در ترکیه عثمانی، نام‌گذاری شده است.

وی افزود: از جمله نسخه‌های شناخته شده از این رساله می‌توان به نسخه‌ای از کتابخانه ملک با نام «سرگذشت بوعلی سینا» در ۹۳ برگ، به‌خط نسخ اشاره کرد که کاتب آن نامعلوم و تاریخ کتابت نسخه نیز دقیق نیست، اما طبق فهرست‌نویس نسخه، احتمالاً متعلق به قرن ۱۲ قمری است.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: در این نسخه، اهدا به سلطان مراد دیده می‌شود، بنابراین به نظر می‌رسد که این نسخه ویرایش اولیه رساله است. دو ترجمه عربی شناخته‌شده از این اثر نیز، در مصر وجود دارد که یکی از آنها در دارالکتاب مصر در حدود سال ۱۸۶۹ میلادی، کتابت شده است.

وی همچنین بیان کرد: نسخه دیگری در کتابخانه ملی بریتانیا وجود دارد که احتمالا از جمله نسخه‌های منتقل شده از فلسطین اشغالی است. نسخه‌های ترکی دیگری نیز، در کتابخانه‌های استانبول، پاریس و لندن و سایر مراکز نگهداری می‌شود و برخی از آنها به نام‌های «آثار حکمت» یا «گنجینه حکمت»، نام‌گذاری شده است. همچنین برخی از نسخه‌های این اثر، دارای اشعار عربی یا متون اضافی است که در نسخه ترکی آن، وجود ندارد.

در ادامه، حامد آرضایی به بحث در رابطه با روایت‌های این کتاب پرداخت و گفت: این داستان تنها یک روایت تاریخی نیست، بلکه بازتابی از تحول اندیشه و جایگاه ابن‌سینا در سلوک علمی-عرفانی و همچنین در تاریخ فلسفه و طب است.

وی افزود: در سنت اسلامی-عربی و فارسی، ابن‌سینا هم به‌عنوان نماد علم و فلسفه و هم به‌عنوان نماد طب و دانش پزشکی شناخته می‌شود. همچنین این ترکیب باعث بوجود آمدن نمادی از عقلانیت و توازن بین علم و ایمان در روایت‌های گوناگون می‌شود.

این استاد دانشگاه، خاطرنشان کرد: این اثر به‌عنوان قصه‌ای با روایت‌های «قال ناقل» و استفاده از زبان و گویش محلی (مصری/ترکی عثمانی) داستان، به‌عنوان وسیله‌ای برای انتقال آموزه‌های اخلاقی، علمی و عرفانی به عموم مخاطبان مطرح می‌شود.