مشهد دارای بزرگ‌ترین آرشیو تاریخ شفاهی شهری در آسیاست

به گزارش آستان‌نیوز، دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی، مشهد‌پژوه و پژوهشگر تاریخ محلی، در سلسله نشست‌های «در جستجوی هویت گمشده مشهد» با عنوان «تاریخ محلی و دانایی سرزمینی مشهد» که با همکاری بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و سازمان اسناد و کتابخانه ملی شرق کشور، برگزار شد، عنوان کرد: مشهد با در اختیار داشتن بیش از ۱۵ هزار ساعت مصاحبه اختصاصی در حوزه تاریخ شفاهی شهری، صاحب بزرگ‌ترین آرشیو تاریخ شفاهی شهری در آسیاست.

وی ضمن اشاره به وضعیت نامطلوب خروجی‌های پژوهشی، گفت: با وجود این گنجینه عظیم اطلاعاتی و ظرفیت‌های سندی کم‌نظیر، هنوز نتوانسته‌ایم متناسب با این ظرفیت، آثار شاخصی نظیر یک دایره‌المعارف جامع برای مشهد، تدوین کنیم.

ظرفیت‌های آرشیوی مرکز اسناد آستان قدس رضوی

دکتر حسن‌آبادی، در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های آرشیوی مرکز اسناد آستان قدس رضوی، گفت: بخش تاریخ شفاهی این مرکز اکنون حدود ۲۵ هزار ساعت مصاحبه دارد که ۱۵ هزار ساعت آن مستقیماً مربوط به شهر مشهد است.

وی، تصریح کرد: بزرگ‌ترین آرشیو تاریخ شفاهی شهری آسیا در مشهد قرار دارد؛ چراکه حتی در شهر‌هایی مانند تهران یا اصفهان، مجموع مصاحبه‌های متمرکز بر تاریخ شهر به ۲۰۰۰ ساعت هم نمی‌رسد، در حالی که ما تنها برای تاریخ محلی شهر‌هایی مثل نیشابور یا قوچان، هزاران ساعت مصاحبه ضبط کرده‌ایم.

غنای اسنادی و فقر پژوهشی

این پژوهشگر، مشهد را از نظر غنای داده‌های تاریخی و اسنادی در رتبه اول کشور دانست و افزود: وجود قدیمی‌ترین روزنامه‌ها از سال ۱۳۱۹ قمری و بایگانی‌های عظیم اسنادی در آستان قدس و شهرداری، بستر بی‌نظیری ایجاد کرده است. اما متأسفانه از دهه ۷۰ شمسی به بعد، فعالیت‌های مشهدشناسی، رو به رکود رفته است.

حسن‌آبادی با مقایسه شهر مشهد با سایر شهرها، گفت: جای تأسف است که شهری مانند بوشهر دایره‌المعارف چند جلدی دارد، اما مشهد با این عظمت و منابع، هنوز نتوانسته حتی ۱۰ اثر شاخص یا یک دایره‌المعارف ۲۰ جلدی از دل این اسناد استخراج کند.

ضرورت «دانایی سرزمینی» برای مدیران

دکتر حسن‌آبادی، در بخش دیگری از سخنان خود به مفهوم «آگاهی سرزمینی» اشاره کرد و عدم شناخت مدیران از بستر تاریخی شهر را عامل تصمیم‌گیری‌های اشتباه دانست.

وی تأکید کرد: تمام مدیران شهری، از رده‌های بالا تا میانی، باید یک دوره تاریخ مشهد را بگذرانند. تصمیم‌گیری بدون شناخت شهر و اقلیم، تصمیم‌گیری در سایه و فاقد آینده‌نگری است.

تفاوت پیشرفت فیزیکی و توسعه فرهنگی

وی با نقد رویکرد تاریخی به توسعه مشهد خاطرنشان کرد: در دوره پهلوی اول شهر مشهد، شاهد پیشرفت بود نه توسعه. خیابان‌کشی‌ها و ساخت کارخانه‌ها انجام شد، اما زیرساخت‌های فرهنگی مغفول ماند. اگر نیمی از هزینه‌های خیابان‌کشی‌های صد سال اخیر صرف زیرساخت‌های فرهنگی می‌شد، امروز منظر هویتی شهر متفاوت بود.

حسن‌آبادی، در پایان یادآور شد: هدف نهایی تاریخ محلی، تبدیل اطلاعات به آگاهی و تربیت «شهروند مسئول» است که نسبت به مکان زندگی خود، حس تعلق، داشته باشد.